Tradycyjne produkty

Porzeczka agrest, zwyczajowo nazywana agrestem (Ribes uva-crispa L.). Gatunek krzewu z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae DC.). Agrest pochodzi z Azji, w Europie uprawiany jest na szeroką skalę od ponad 200 lat. Odmiany uprawne pochodzą głównie od dwóch gatunków: agrest zwyczajny (Grossularia reclinata), występującego przede wszystkim w Europie i na Kaukazie, oraz od agrestu amerykańskiego (glossularia hirtella), występującego w Ameryce Północnej. Posiada ponad 1500 odmian, wśród których m.in. są popularne także dziś odmiany Biały i Czerwony Triumf. Owocem agrestu jest kulista (do owalnej) jagoda o bardzo zróżnicowanej barwie od zielonej do ciemno-purpurowej. Owoce agrestu można zjadać na surowo (od czerwca do sierpnia),a także przygotowywać z nich przetwory: konfitury, galaretki, dżemy, nalewki ( od maja do sierpnia).Agrest jest bogaty w witaminy C i E, witaminy grupy B i prowitaminę A. Zawiera również minerały i pierwiastki śladowe takie jak wapń, potas, fosfor, sód, krzem, magnez i żelazo.

Aronia czarna, aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa ) jest gatunkiem krzewu należącym do rodziny różowatych (Rosaceae). Pochodzi ze wschodnich stanów Ameryki Północnej. Do Europy w XVIII wieku. Uprawa aronii rozpowszechniła się dopiero po drugiej wojnie światowej, w Polsce w latach 70. XX w. Obecnie Polska jest największym plantatorem aronii na świecie, ale większość owoców trafia na eksport. Najpopularniejsze odmiany to Nero, Aron i Viking.

Jadalną częścią są owoce dojrzewające od sierpnia do października. Są kuliste, o średnicy 0,5-0,8 cm, błyszczące, czarne lub czarno-purpurowe. Surowe owoce aronii są cierpkie, w tej postaci jada się je rzadko. Najczęściej jest wykorzystywana do produkcji dżemów, konfitur, soków i nalewek .Używa się jej także jako naturalnego barwnika do przetworów (w tym galaretek, likierów, win. Bardzo cennym surowcem jest susz z owoców. Dzięki dużej zawartości antocyjanów sok z aronii może zastąpić w przemyśle spożywczym barwniki sztuczne.

Aronia jest rośliną leczniczą. Owoce zawierają dużą ilość antocyjanów, fenolokwasy, garbniki, pektyny, witaminy (C, B2, B6, B9, E, PP i prowitaminę A) oraz sole mineralne: potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo i pierwiastki śladowe: jod, mangan, molibden.

Borówka wysoka (Vaccinium corymbosum L.), często nazywana borówką amerykańską – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Pochodzi z Ameryki Północnej, ale rozprzestrzenił się w naturalnym środowisku także w Japonii, Nowej Zelandii i w niektórych rejonach Europy (Wielka Brytania, Holandia). W wielu krajach, również w Polsce, jest uprawiany. Częścią jadalną są owoce. Dojrzewają od połowy lipca do września(czasem października). Są dużo większe od owoców borówki czarnej, podobne w smaku, lecz pozbawione brudzącego soku. Owoce są smaczne i mają duże wartości odżywcze. Są bogate w cukry, kwasy mineralne, sole mineralne, pektyny, witaminy. Nadają się do spożycia na surowo, jako owoc deserowy, jak również na przetwory.

Borówka brusznica (Vacciniumvitis-ideae) nazywana jest także borówką czerwoną. Jest gatunkime rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Erinaceae). Występuje w umiarkowanej i chłodnej strefie całej półkuli północnej. W Polsce występuje powszechnie na podmokłych torfowiskach, wrzosowiskach, borach świerkowych i sosnowych. Można ją także uprawiać.

Dojrzałe borówki można zbierać od sierpnia do października.

Z owoców brusznicy robi się galaretki, które są doskonałym dodatkiem do mięs i dziczyzny. Można z niej robić dżemy, soki, konfitury, nadzienia do cukierków. Galaretka z borówki brusznicy jest podstawa najbardziej znanego na świecie zimnego sosu Cumberland.

Borówka jest doskonałym surowcem zielarskim. Zawiera fosforany, sole żelaza i kwasy organiczne, dużo witaminy C, arbutynę, cukry, garbniki i barwniki.

Brzoskwinia zwyczajna (Prunus persica (L.) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych. Prawdopodobnie pochodzi z środkowych i północno-wschodnich Chin, obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko jako roślina uprawna. Pierwszą odmianą brzoskwiń zauważoną w Polsce w 1945 r. była Siewka Jerzykowska. Obecnie w Polsce uprawia się kilka odmian brzoskwiń między innymi są to : Harnaś, Inka, Iskra. Dojrzewa w zależności od odmiany od lipca do końca sierpnia.

Jadalną częścią jest owoc -pestkowiec o masie 100-200 g, o omszonej żółtej skórce z czerwonym rumieńcem. Owoce zawierają błonnik, węglowodany, związki magnezu, cynku, fosforu i potasu, prowitaminę A, witaminę C i witaminy z grupy B. Są bogate w żelazo przez co chronią przed anemią. Najczęściej jada się owoce surowe, można dodać do ciast, przetworzyć na kompot, dżem, ususzyć. Z pestek wyrabia się jasnożółty, dosyć rzadki olej, o delikatnym zapachu migdałów.

Bez czarny, dziki bez czarny (Sambucus nigra L.) – gatunek rośliny z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), dawniej zaliczany był także do rodziny bzowatych (Sambucaceae) lub przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Inne zwyczajowe nazwy polskie: bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, buzina, hyczka.

Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Tunezja w Afryce Północnej, Kaukaz, Azja Zachodnia (Iran, Irak, Turcja) i Indie. Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw rozprzestrzenił się także na Azorach i na Maderze, w Algierii i Maroku oraz w Nowej Zelandii. W Polsce jest rośliną pospolitą na całym obszarze kraju, rośnie dziko ale także jest uprawiany.

Dawniej wykorzystywano właściwie każdą część rośliny: korę, liście, nasiona, kwiaty i owoce. Współcześnie w medycynie i w kuchni wykorzystuje się głównie owoce i kwiaty. Kwiaty(całe baldachy) zbiera się od maja do czerwca. Owoce(tylko dojrzałe) zbiera się od sierpnia do października. Owoce nie nadają się do spożycia na surowo. Z dojrzałych owoców można robić: syropy, konfitury, dżemy, kisiele, soki, nalewki i wino. Można je także suszyć. Muszą być jednak ugotowane, ponieważ w ten sposób usuwa się zawartą w nich truciznę.

Kwiaty czarnego bzu są bogate w związki mineralne: wapnia, potasu, sodu, glinu i żelaza, a także w rutynę. Owoce są bogatym źródłem witamin: A, B1, B2, C i J oraz antocyjan – barwników roślinnych, które niwelując działanie wolnych rodników. Czarny bez ma silne właściwości antyoksydacyjne, ale także wykazuje potencjalne właściwości antywirusowe i antybakteryjne. Szczególnie chętnie wykorzystuje się go w leczeniu przeziębienia, grypy i jako środek wzmacniający ogólną odporność organizmu.

Czereśnia ptasia (Cerasus avium (L.) Moench.) gatunek rośliny należący do rodziny różowatych. Jest to prawidłowa nazwa botaniczna tej rośliny, zazwyczaj jednak używa się nazwy czereśnia, czasami także trześnia. Rodzime obszary jej występowania to Europa oraz Azja Zachodnia i Kaukaz. W Polsce w wielu odmianach jest uprawiana jako drzewo owocowe. Rośnie także dziko na terenie całego kraju, od nizin po pogórze i na niższych terenach górskich.

Czas zbioru czereśni w Polsce to czerwiec i lipiec, czasem początek sierpnia.. Do spożywania na surowo najlepsze są duże (do2,5cm średnicy) owoce. Z mniejszych robi się nalewkę, konfitury, dżemy, kompoty lub używa do deserów i ciast.

Czereśnie zawierają ważne składniki mineralne: potas, wapń, fosfor ,magnez i cynk. Nie są bombą witaminową lecz mają zrównoważoną mieszankę prowitaminy A, witamin z grupy B, witaminy C oraz E. Są bogate w bioaktywne substancje – antocyjany (czerwonofioletowe barwniki roślinne) które chronią skórę i tkanki przed wolnymi rodnikami Irakiem.

Dereń jadalny, dereń właściwy (Cornus mas L.) – jest krzewem z rodziny dereniowatych, która obejmuje około czterdziestu gatunków. Pochodzi z rejonów Kaukazu, skąd dotarł do Azji Mniejszej i Europy. W Polsce w stanie naturalnym występują jedynie dwa gatunki derenia – dereń jadalny i dereń świdwa (Cornus sanguinea), ale wiele innych sadzonych jest dla ozdoby w ogrodach. Spośród odmian derenia jadalnego w naszym kraju dostępnych jest dziewięć, z których najstarsza, Flava, została opisana już w drugiej połowie XVII wieku. Jej owoce są prześwitująco żółte, z wyraźnym posmakiem ananasa.

Owoce pojawiają się w lipcu, sierpniu, a nawet we wrześniu i październiku, w zależności od odmiany. Są krwistoczerwone, białe, czarniawe lub żółte, błyszczące, podługowate lub jajowate, z twardą pestką i o cierpkim smaku porównywanym do pośredniego między żurawiną a wiśnią. Można je jeść na surowo, ale najlepiej nadają się na różnego rodzaju przetwory. Robi się też z nich marmoladę, dżem, nadzienie do cukierków. Są doskonałym surowcem do domowej produkcji nalewek i syropów, które w medycynie ludowej uważa się za jedne z najskuteczniejszych leków przeciwgorączkowych.

Owoce derenia zawierają duże ilości witamin: C , P i A oraz makro- i mikroelementy (głównie związki żelaza), flawonoidy, kwasy organiczne, antyoksydanty, biostymulatory, pektyny, garbniki, cukry (około 10–13%) oraz inne cenne substancje mineralne.

Róża dzika (Rosa canina ) – gatunek krzewu z rodziny różowatych. Występuje na obszarach umiarkowanych i ciepłych półkuli północnej. Można ją spotkać prawie w całej Europie, na terenach do 1500 m n.p.m., w Afryce Północnej, na Wyspach Kanaryjskich, na Maderze, w Azji, rozprzestrzeniła się także w Australii i Nowej Zelandii[2]. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, rośnie dziko przy polach, drogach, w lasach lub parkach. Jest także uprawiana. Najpopularniejsze odmiany dzikiej róży to : róża pomarszczona ( Rosa rugosa) ,róża damasceńska(Rosa damascena, Róża girlandowa (Rosa majalis).

Owoce dzikiej róży w zależności od odmiany zbiera się od sierpnia do października. Mogą być używane do sporządzania przetworów: konfitur, dżemów, syropów i soków a także nalewek i win. Przed ich przetworzeniem zawsze trzeba usunąć nasiona. Z nich tłoczy się olej z dzikiej róży. Dojrzałe suszone owoce są składnikiem wielu mieszanek ziołowych.

Owoce róży zawierają bardzo dużo witaminy C, witaminy A, B1, B2, E, K i P, garbniki, kwasy (jabłkowy, bursztynowy, cytrynowy, waniliowy), olejki eteryczne, cukry, pektyny, antocyjany, karatenoidy, białka, tłuszcze, sole potasu, wapnia, sodu, magnezu, fosforu, żelaza, manganu i siarki. Trzy owoce dzikiej róży pokrywają dzienne zapotrzebowanie człowieka na witaminę C. 100 gramów owoców dzikiej róży zawiera około 500 miligramów witaminy C, róży pomarszczonej 800 do 900 miligramów, róży girlandowej do 2400 miligramów witaminy C.

Głóg (Crataegus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Głóg występuje w całej Europie, w Azji, Afryce Północnej. Rośnie na brzegach lasów, jest hodowany jako roślina ozdobna w parkach. W Polsce rosną dwa rodzaje głogów, jednoszyjkowy(Crataegus monogyna) i dwuszyjkowy (Crataegus laevigata) .Oba gatunki głogu mają równorzędne właściwości lecznicze.

Dojrzałe owoce głogu zbiera się we wrześniu i październiku. Suszone owoce są dobrym składnikiem mieszanek ziołowych. Z głogu można zrobić nalewkę, wino a także konfiturę i powidła.

Głóg zawiera flawonoidy, garbniki, witaminy: C, PP,B1, a także karoten, cukry, kwasy organiczne i pektyny. Zawierają także duże ilości żelaza i fosforu.

Grusza pospolita (Pyrus communis) zalicza się do roślin różowatych (Rosaceae) i prawdopodobnie pochodzi, podobnie jak jabłoń i inni członkowie tej rodziny z Chin. Występuje w Europie, Azji i Afryce. Uprawiane w Europie grusze rozwinęły się przede wszystkim z dwóch gatunków: gruszy polnej(Pyrus pyraster) oraz gruszy śnieżnej(Pyrus nivalis).

Gatunków gruszek jest bardzo wiele, ponieważ poszczególne odmiany łatwo się ze sobą krzyżują, tworząc liczne podgatunki. Szacuje się, że grusza zawiera od 30 do 60 gatunków a podczas wielowiekowej uprawy wyselekcjonowano kilka tysięcy odmian gruszek. Najpopularniejsze odmiany gruszek w Polsce: Klapsa(Faworytka), Lukasówka, Konferencja, Bonkreta Williamsa, Komisówka, Paryżanka. Sezon na świeże polskie gruszki prosto z sadu zaczyna się w lipcu i trwa do końca października. Przez kilka następnych miesięcy gruszki są dostępne z dobrej przechowalni lub chłodni. Przez cały rok można kupić gruszki w syropie lub suszone.

Owoce gruszki zazwyczaj są jadane na surowo. Mogą być także pieczone, suszone, gotowane. Są doskonałym dodatkiem do ciast, deserów, napojów, kompotów i sałatek owocowych. Można z nich przygotować konfitury, dżemy, powidła i soki. Z przetartych owoców przygotowuje się musy, sorbety i sosy. Gruszki można także konserwować (na słodko i wytrawnie),kandyzować i suszyć.

Owoce gruszki zawierają bardzo dużo potasu. Bogate są także w fosfor, wapń, magnez, sód, miedź, żelazo, bor oraz jod. Gruszka jest także bogatym źródłem kwasów owocowych - jabłkowego i cytrynowego, oraz węglowodanów, pektyny, błonnika i olejków eterycznych. Zawiera także witaminy:A,B1,B2,B6,C i PP.

Jabłoń domowa (Malus domestica)należąca do rodziny różowatych (Rusaceae)to jeden z najbardziej lubianych i rozpowszechnionych na świecie gatunków. Pochodzi z górzystych regionów południowo-zachodnich Chin. Za przodków dzisiejszych jabłoni uważa się przede wszystkim jabłoń wschodnią(Malus orientalis)i jabłoń Sieversa (Malus sieverisi). Jabłka zajmują czwarte miejsce pod względem produkcji owoców na świecie, z czego jedna trzecia produkowana jest w Europie. Dziś niestety na rynek trafia niewiele różnych odmian. Kilkanaście lat temu było ich ponad 40 dziś jest ich 10-20 różnych odmian m.in. to: Gala, Jonagold, Granny Smith, Golden Delicious. W Polsce występujące m.in. odmiany jabłek to: Kosztela, Papierówka, Szara Reneta, Złota Reneta, Ananas Berżnicki, Antonówka, Kronselska, Malinówka, Boiken, Spartan, Starking, Ligol, Cortland, Alwa, Lobo, Champion.

Sezon na świeże jabłka prosto z sadu rozpoczyna się w Polsce w lipcu a kończy nawet w listopadzie w zależności od odmiany. Przez pozostałe miesiące oprócz jabłek z importu dostępne są polskie jabłka z dobrej przechowalni lub chłodni.

Najczęściej jabłka jada się na surowo, gotowane, pieczone lub suszone. Wykorzystuje się je także do ciast, deserów, sałatek i surówek. Przygotowuje się z nich soki, napoje, konfitury, dżemy, kompoty. Z jabłek można przygotować także wino i piwo(cydr).

Jabłka zawierają ponad 20 cennych składników, mają wysoką zawartość kwasów owocowych oraz witamin A, B1, B2, B6, B12, C i E. Zawierają dużo przeciwutleniaczy, pektyn, błonnika i kwasy foliowego. Są bogate w potas, krzem, sód, wapń, fosfor, magnez, żelazo, cynk, miedź, mangan i jod.

Borówka czarna (Vaccinium myrtillus) zaliczana jest do rodziny wrzosowatych(Erinaceae). Ma wiele nazw zwyczajowychm.in. jagoda, czarna jagoda, leśna jagoda, czernica. Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce rośnie dziko w lasach na obszarze całego kraju zarówno na nizinach jak i w górach.

Sezon na jagody jest w lipcu i sierpniu choć czasem przy sprzyjających warunkach i pogodzie niewielkie ilości jagód można znaleźć w lasach także we wrześniu.

Jagody można jeść na surowo. Dodaje się je także do ciast i deserów. Najpopularniejsze są pierogi z jagodami i bułki z jagodami – jagodzianki. Przygotowuje się z nich także konfitury, kompoty i soki. Jagody można mrozić i suszyć.

Jagody zawierają ważne minerały i pierwiastki śladowe: wapń, żelazo, potas, fosfor , cynk, chrom, miedź oraz witaminy: prowitaminę A, witaminy z grupy B. C i PP a także błonnik i przeciwutleniacze niszczące wolne rodniki.

Jeżyna, ożyna, ostrężyna (Rubus eubatus) jest spokrewniona z maliną i od tysięcy lat występuje dziko na półkuli północnej. Znano ją także w starożytnym Egipcie. Z biegiem czasu rozprzestrzeniła się także w strefie klimatu umiarkowanego i obecnie porasta tereny całej kuli ziemskiej. W Polsce występuje na miedzach, polach, w zaroślach, lasach i zrębach leśnych. W XX wieku stworzono bezkolcowe odmiany jeżyny i zaczęto ja uprawiać na w przydomowych ogrodach i plantacjach.

Zarówno ze stanów naturalnych jak i z uprawy można ją zbierać w sierpniu i wrześniu, czasem nawet w październiku.

Najsmaczniejsze są owoce spożywane na surowo. Robi się z nich także syropy, soki, wina, nalewki, konfitury i marmolady. Nadają się także do przygotowania koktajli ,galaretek, kisieli, dżemów a także jako dodatek do ciast i deserów. Do celów leczniczych oprócz owoców wykorzystuje się liście, młode pędy, płatki kwiatów, łodygi i korzenie.

Jeżyny zawierają między innymi cukry, kwasy organiczne, prowitaminę A, witaminy z grupy B,B9, witaminę C, pektyny, garbniki, flawonoidy, kwas cytrynowy, barwniki antocyjanowe, związki mineralne potasu, wapnia i magnezu. Dzięki pestkom mają sporo błonnika i są źródłem miedzi i żelaza.

Malina właściwa (Rubus idaeus)to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych (Rosaceae).Była znana już w starożytności. W XVII w. znano już zarówno czerwone i żółte odmiany malin. Występujew Europie, Azji i Ameryce Północnej. Rośnie dziko, ale również jest bardzo popularnym owocem w małych przydomowych uprawach a także w dużych plantacjach.

Sezon na maliny w zależności od odmiany trwa od lipca do początków października.

Maliny najczęściej je się na surowo. Robi się z nich także kompoty, mrożonki, galaretki, dżemy, konfitury, powidła oraz soki. Można z nich zrobić wino, nalewki, likiery a także inne alkohole. Doskonale łączą się z produktami mlecznymi takimi jak: mleko, jogurt, kefir, maślanka, twarożek. Do celów leczniczych używa się także łodyg i liści, a także suszonych owoców malin.

Maliny są doskonałym źródłem witaminy C, beta-karotenu, witamin E, B1,B2,B6, potasu, wapnia, fosforu, magnezu, kwasów organicznych i flawonoidów.

Śliwa domowa mirabelka (Prunus domestica syriaca) jest najmniejszą wśród śliwek. Pochodzi z Azji Zachodniej, we Francji była znana już w XV w. Najbardziej znana i jedna ze starszych odmian to Mirabelka z Nancy. Uprawia się ją także w Polsce. Często można ją także spotkać w przydomowych sadach ale także i parkach i ogrodach. Jest rośliną miododajną.

Owoce w zależności od odmiany mogą mieć różny kolor: od jasnożółtego poprzez czerwoną aż do ciemnopurpurowej. Zbiera się je od lipca do września.

Owoce mirabelki jada się na surowo. Wykorzystuje się je także do przygotowania konfitur, dżemów, soków i kompotów. Owoce nadają się do ciast, deserów a także nalewek i wódki. Można je także suszyć.

Mirabelki zawierają witaminę A, C ,P, witaminy z grupy B oraz beta-karoten i błonnik. Składniki mineralne występujące w tych śliwkach to potas, żelazo, magnez, wapń i fosfor.

Morela zwyczajna (Prunus armeniaca) należy do roślin różowatych (Rosaceae) i pochodzi z Azji Środkowej, prawdopodobnie z północnych regionów Chin. Dzikich przedstawicieli moreli można spotkać od Afganistanu po Japonię. W Europie długo była uważana za brzoskwinię i dopiero w XVI w. uznano ją za samodzielny gatunek. Uprawia się ją na wszystkich kontynentach. W Europie m.in. w Turcji, Francji, Rumunii, Rosji, Szwajcarii, Austrii i Ukrainie. W Polsce największe uprawy są na Dolnym Śląsku i Ziemi Sandomierskiej. Jest także bardzo popularnym drzewkiem owocowym w przydomowych sadach.

Sezon na polskie morele rozpoczyna się w lipcu i w zależności od odmiany można zbierać je aż do końca września.

Morele doskonale smakują na surowo. Są dobrym dodatkiem do deserów i ciast. Wykorzystuje się je także do słodkich i pikantnych dań. Przygotowuje się z nich konfitury i dżemy. Suszone morele są wartościową przekąską. Z moreli robi się także wiele rodzajów alkoholi m.in. wódkę, likier i brandy.Z morelowego moszczu można zrobić także ocet owocowy. Jadalny jest także środek dojrzałej pestki moreli, który jest substytutem gorzkiego migdała.

Morele zawierają bardzo dużo składników mineralnych, błonnika, kwasu foliowego, ogromną ilość karotenów, mnóstwo potasu, magnezu, fosforu, wapnia. Są bogate w witaminy z grupy B, witaminę C i E oraz karoten.

Morwa (Morus) pochodzi z rodziny morwowatych (Moraceae) i dzieli się na różne gatunki w zależności od koloru. Morwa czarna (Morus nigra)pochodzi z Azji Południowo- Zachodniej i znana była już Grekom i Rzymianom. Morwa biała (Morus alba)i morwa czerwona(Morus rubra)pochodzą z Ameryki Północnej.

Dojrzałe owoce morwy można zbierać w okresie letnim: w lipcu i sierpniu.

Owoce morwy (czarnej i czerwonej) najczęściej jada się na surowo. W smaku i wyglądzie przypominają nieco jeżyny. Można z nich przygotować galaretki, soki, syropy i konfitury. Są także doskonałym dodatkiem do deserów. Wykorzystuje je się także do przygotowania nalewek, likierów i win. Owoce można również suszyć.

Morwa jest bogata w pektyny, kwasy owocowe, składniki mineralne oraz witaminy. Zawiera bardzo dużo karotenu.

Pigwa pospolita ( Cydonia oblonga) to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych (Rosaceae).Jest jedynym przedstawicielem rodzaju pigwa. Pochodzi z obszarów Azji, Zakaukazia, Iraniu, Południowo Wschodniej Arabii, Azji Mniejszej. Do Europy została sprowadzona. W Polsce jest uprawiana. Rośnie także w przydomowych ogrodach i jako roślina ozdobna w parkach. Szczególnie cenione są odmiany o dużych owocach.

Owoce pigwy najlepiej jest zbierać we wrześniu i w październiku.

Raczej nie jada się ich na surowo, są twarde, cierpkie i kwaśne. Najczęściej wykorzystuje się je do przygotowania konfitur, syropów, nalewek i win. Kandyzowane w syropie cukrowym kawałki pigwy mogą z powodzeniem zastąpić cytrynę. Dzięki dużej zawartości pektyn służą również do żelowania przetworów z owoców ojej niskiej zawartości.

Owoce pigwy zawierają mnóstwo minerałówm.in.: wapń, potas, żelazo, miedź i siarkę a także dużo witamin: B1,B2,C,PPiprowitaminę A a także antyoksydanty.

Porzeczka biała (Ribes niveum ) to gatunek krzewu z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Pochodzi z wschodniej części Ameryki Północnej. Najpopularniejsze odmiany: 'Blanka' i Juteborg. Rzadko jest uprawiana na dużych plantacjach, częściej spotykana w ogrodach i sadach przydomowych.

Dojrzewają w zależności od odmiany w lipcu i sierpniu. Soczyste drobne owoce zebrane w kiście jada się na surowo. Doskonale nadają się na przetwory: galaretki, dżemy i soki. Z białych porzeczek można także przygotować aromatyczne wino.

Porzeczki zawierają duże ilości witaminy C, witamin: B1, B2, B6, PP,E, prowitaminy A i błonnika Owoce porzeczki zawierają także żelazo, jod, fosfor, bor, wapń magnez, sód i potas.

Porzeczka zwyczajna czyli porzeczka pospolita, popularnie zwana od koloru owoców porzeczką czerwoną (Ribes rubrum ) to gatunek krzewu należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Pochodzi z Europy Zachodniej, rozprzestrzenił się także w innych regionach. W Polsce gatunek uprawiany na dużych plantacjach. Bardzo często spotykany także w przydomowych ogrodach i sadach.

W zależności od odmiany porzeczki czerwone dojrzewają od czerwca do sierpnia. Są delikatnie kwaskowate dlatego nie często jada się je na surowo ( chociaż to zależy od upodobań smakowych).Najczęściej używa się owoców porzeczki do przygotowywania przetworów: galaretek, dżemów, konfitur, soków i kompotów. Są też dobrym dodatkiem do deserów i ciast. Nadają się także do nastawienia wina. Można je także mrozić.

Podobnie jak porzeczki białe zawierają duże ilości witaminy C, witamin: B1, B2, B6, PP,E i prowitaminy A i błonnika a także żelazo, jod, fosfor, bor, wapń magnez, sód i potas.

Porzeczka czarna ( Ribes nigrum) to gatunek rośliny należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Występuje w Europie Środkowej i Wschodniej oraz Azji aż po Mandżurię i od Himalajów po Kaukaz. W Europie Zachodniej już w XVI w. uważano ją za roślinę leczniczą.

Czarną porzeczkę uprawia się dziś w bardzo wielu krajach umiarkowanej strefy klimatycznej. Największymi producentami tej porzeczki są : Rosja, Polska, Francja i Holandia i niektóre kraje skandynawskie. Polska produkuje obecnie najwięcej czarnej porzeczki niż pozostałe kraje Unii Europejskiej razem wzięte.

W zależności od odmiany owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu.

Owoce czarnej porzeczki mają dość charakterystyczny smak, można jeść je na surowo. Ze względu na dużą zawartość pektyn nadają się do przygotowywania przetworów: konfitur, dżemów, soków, kompotów i galaretek. Są doskonałym dodatkiem do deserów i ciast. Nadają się do przygotowania „mocnych” alkoholi i likierów (bardzo popularny creme de cassis)a także win owocowych.

Liście czarnej porzeczki są popularnym dodatkiem do kiszenia ogórków. W zielarstwie i ziołolecznictwie wykorzystuje się suszone liście i owoce czarnej porzeczki do przygotowywania naturalnych mieszanek ziołowych.

Owoce czarnej porzeczki są bombą witaminową, zawierają bardzo dużo witaminy C (4 razy więcej niż cytryna) a także witaminy: B1, B2, B6, PP,E i prowitaminy A i błonnik oraz dużo żelaza, jod, fosfor, bor, wapń magnez, sód i potas. Zawierają dużo kwasów owocowych ,barwniki roślinne ,karoten i antocyjany które są „łowcami” wolnych rodników które chronią organizm przed chorobami układu krwionośnego ,serca oraz rakiem.

Poziomka (Fragaria) jest rodzajem byliny z rodziny różowatych (Rosacea).Liczy około 50 gatunków występujących w Europie, Azji i Ameryce. W Polsce w naturze występują 3gatunki,z których typowym jest poziomka pospolita ( Fragaria vesca).

Poziomki najczęściej zbiera się w Polsce ze stanów naturalnych(w lasach, na polanach i obrzeżach leśnych ) od czerwca do sierpnia. Coraz częściej spotyka się także uprawne odmiany poziomki które owocują aż do października.

Owoce poziomki są bardzo aromatyczne i najczęściej jada się je na surowo bezpośrednio po zbiorze. Można z nich przygotować aromatyczne konfitury i nalewki. Są też doskonałym surowcem zielarskim. Suszone owoce dodaje się do herbat i innych mieszanek leczniczych. Wykorzystuje się także suszone liście i korzenie poziomki.

Poziomki zawierają dużo witaminy C i P oraz B1,B2, E i K, sole mineralne, taniny, kwasy organiczne ( kwas salicylowy, garbniki, flawonoidy, antocyjany) i kwasy owocowe.

Rokitnik zwyczajny ( Hippophae rhamnoides) jest występującą w Europie i Azji aż po Chiny, niewymagającą zimnotrwałą rośliną z rodziny rokitnikowatych (Elaeagnaceae). Nazywany bywa także rosyjskim ananasem. Występuje zarówno w dolinach, jak i na wysokościach do 1800mn.p.m. Krzew rokitnika osiąga wysokość od 3 do 5 m.

W Polsce rośnie dziko nad Morzem Bałtyckim na wydmach i klifach tworząc gęste zarośla i tym samym wzmacniając brzeg. Jest niewymagający więc bywa także uprawiany jako roślina lecznicza i przyprawowa.

Dojrzałe owoce zbiera się od sierpnia do października.

Owoców rokitnika nie powinno się jadać na surowo, można jednak z nich robić konfitury, soki, pasty i syropy. Owoce mają przyjemny lekko kwaskowaty smak. Proszek z suszonych owoców bywa wykorzystywany jako przyprawa do potraw z dziczyzny lub sosów owocowych.

Rokitnik zawiera wiele substancji czynnych: kwasy owocowe, białko i tłuszcz, ważne składniki mineralne ( wapń i magnez), witaminy (prowitaminę A, witaminy z grupy B, witaminę E i C) oraz substancje bioaktywne-flawonoidy.

Śliwa domowa (Prunus domestica ) to gatunek roślin wieloletnich należący do rodziny różowatych(Rosaceae). Powstała w warunkach naturalnych w wyniku samoistnego krzyżowania się dwóch dziko rosnących gatunków ałyczy (Prunus cerasifera) i śliwy tarniny (Prunus spinosa). Prawdopodobnie pochodzą z obszaru pomiędzy górami Ałtaj a Kaukazem i przez Syberię trafiły do Europy. Jest powszechnie uprawiana w wielu krajach także w Polsce, największe „zagłębia” uprawowe śliwek znajdują się w okolicach Łącka i Nowego Sącza. Jest także bardzo często występującym w różnych odmianach drzewkiem owocowym w przydomowych sadach. Najpopularniejsze odmiany występujące w Polsce to: węgierka zwykła , węgierka dąbrowicka, renkloda , mirabelka, opal.

W zależności od odmiany śliwki dojrzewają od czerwca do października.

Śliwki mają bardzo soczysty miąższ. Najczęściej jada się owoce śliwki na surowo, niektóre odmiany są bardzo słodkie. Śliwki, szczególnie węgierki są bardzo chętnie przetwarzane, robi się z nich konfitury, dżemy, powidła, kompoty, soki. Śliwki są doskonałym dodatkiem do deserów ciast. Śliwki można marynować, suszyć i wędzić. W takim wydaniu są popularnym dodatkiem do różnych dań i potraw. Można z nich także przygotowywać nalewki i destylaty mocniejszych alkoholi – np. wódkę śliwowicę a także wino.

Śliwki zawierają wiele składników mineralnych i pierwiastków śladowych, jak cynk, miedź i potas. Zawierają prowitaminę A, witaminy z grupy B, witaminę Ci E. Świeże owoce mają dużo błonnika i sorbitu które wspomagają procesy trawienne. Działanie to jest jeszcze bardziej intensywne w przypadku śliwek suszonych.

Poziomka truskawka (Fragaria ×ananassa ) to mieszaniec dwóch gatunków poziomki z rodziny różowatych (Rosaceae Juss.). Ma wiele nazw zwyczajowych: poziomka ananasowa, poziomka wielkoowocowa, najczęściej jednak nazywana jest po prostu truskawką. Mieszaniec ten został uzyskany w Europie przez skrzyżowanie pochodzącej ze wschodniej Ameryki Północnej poziomki wirginijskiej (Fragaria virginiana) z chilijską (Fragaria. chiloensis ), którego dokonano w 1712 r. Uprawiana ze względu na jadalne niezwykle pyszne owoce. Polska jest największym producentem i eksporterem truskawek w całej Unii Europejskiej.

Truskawka kaszubska lub "kaszëbskô malëna" jest wpisana do europejskiego systemu nazw i oznaczeń geograficznych. Rozporządzeniem Komisji Europejskiej (WE) nr 1155/2009 z dnia 27 listopada 2009 r. nazwę produktu zarejestrowano jako Chronione Oznaczenie Geograficzne.

Sezon na świeże polskie truskawki jest dość krótki, trwa dwa miesiące: maj i czerwiec. Są także odmiany które owocują także w sierpniu, czasem nawet we wrześniu.

Najlepiej smakują w sezonie jedzone na surowo jako desery, dodatek do ciast lub produktów mlecznych (m.in. jogurty i twarożki).Przygotowuje się z nich kompoty, konfitury, dżemy i powidła. Nadają się także nastawiania nalewek. Dobrze przechowują się także mrożone truskawki. Surowcem zielarskim wykorzystywanym do mieszanek ziołowych oprócz suszonych owoców są także liście.

Owoce są bogate w wapń i fosfor, a w połączeniu z magnezem zawartym w owocach odkwaszają organizm. Zawierają również potas, który pomaga w oczyszczaniu. Truskawki dostarczają także witaminy: C, A, B1, B2 oraz PP.

Winorośl właściwa, latorośl winna (Vitis vinifera) to stara roślina z rodziny winoroślowatych( Vitacceae).Za praojczyznę winorośli uważa się Zakaukazie i Azję Środkową, tam rozwinęły się gatunki które uważa się za przodków dzisiejszych winogron deserowych. Winorośl uprawiano już przed 5000 tys. Lat w starożytnym Egipcie. Winorośl uprawia się współcześnie we wszystkich umiarkowanych, częściowo także podzwrotnikowych szerokościach geograficznych. Roczne zbiory na świecie wynoszą około 60 mln ton, z tego tylko10% to winogrona deserowe, większa część (85 %)przeznaczona jest do produkcji wina a pozostałe 5 %suszy się i sprzedaje jako rodzynki. Liczba odmian winogron jest ogromna, stosuje się więc uproszczony podział na odmiany różniące się kolorem oraz odmiany mające pestki i bezpestkowe. Najpopularniejsze na całym świecie są mi.in. szczepy winogron: Chardonnay, Muscat, Riesling, Syrah, Pinot Noir, Sangiovese, Cabernet Sauvignon, Tempranillo, Merlot.

W Polsce także uprawia się winorośl i produkuje wino. Plantacje winorośli zajmują obszar głównie byłego województwa zielonogórskiego, a także dzisiejszego dolnośląskiego, lubelskiego i podkarpackiego.

Najlepszy sezon na winobranie w Polsce w zależności od odmiany jest we wrześniu i październiku, choć niektóre dojrzałość osiągają w listopadzie.

Winogrona można jest na surowo lub je przetwarzać. W tej postaci są najchętniej spożywane i dodawane do deserów i ciast. Rzadko robi się z nich przetwory i kompoty. Doskonale nadaje się do produkcji soków i napojów. Najczęściej robi się z niego wino tradycyjne ( białe i czerwone) i wina musujące (np. szampan). Z wytłoków winogronowych robi się wódkę (grappa). Z pestek tłoczy się olej. Z suszonych winogron powstają rodzynki. Rozróżnia się trzy rozmiary rodzynek: koryntki, sułtanki i rodzynki gronowe. W kuchni wykorzystuje się także liście winogron, świeże lub marynowane nadają się do faszerowania np. mięsem.

Zawierają dużo potasu. fosforu i wapnia .Winogrona bogate są również m.in. w magnez, cynk, miedź, bor, żelazo i jod.. Świeże winogrona zawierają łatwo przyswajalną glukozę i fruktozę, kwasy organiczne i przeciwutleniacze. Winogrona zawierają również witaminę A ,witaminy z grupy B.

Wiśnia pospolita, wiśnia (Prunus cerasus) pochodzi z zachodnich regionów Azji i z południowo-wschodniej Europy. W Japonii od ponad 1000 lat w okresie jej kwitnienia obchodzi się święto wiśni, a Japonia jest nazywana Krajem Kwitnącej Wiśni. Wiśnia ma tych samych dzikich przodków co czereśnia. Istnieją także krzyżówki obu gatunków które zalicza się do wiśni. Uprawiana jest głównie jako roślina sadownicza w licznych odmianach. W Polsce w uprawie można spotkać około 30 odmian, a najpopularniejsza z nich to stara odmiana: Łutówka. Uprawiane w Polsce wiśnie wywodzą się od wiśni pospolitej. Reprezentantem tej wiśni jest w Polsce Sokówka. Owoce dzieli się na wiśnie szklanki, które mają bezbarwny sok i wiśnie sokowe posiadające czerwony sok.

Najlepszy czas do zbioru wiśni jest w lipcu.

Owoce wiśni raczej rzadko jada się na surowo(są dość kwaśne).Przygotowuje się z nich soki, dżemy, konfitury, syropy i kompoty. Wykorzystuje się także wiśnie do deserów i ciast. Dobrze przechowują się mrożone owoce. Bardzo popularne jest przygotowywanie nalewek, wódek wiśniowych a także wina.

Wiśnie są źródłem witaminy C, witamin z grupy B karotenu a także potasu, wapnia i magnezu.

Żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) pochodzi z Ameryki Północnej. Żurawina zaczęła być uprawiana na plantacjach w XX wieku, w chłodniejszych rejonach Ameryki. W Europie mało popularna jest uprawa żurawiny. Największe zasoby naturalne żurawiny w Polsce występują na obszarach Pomorza, Pojezierza Mazurskiego, Podkarpacia i Lubelszczyzny. Można ją także uprawiać w przydomowym ogrodzie. Jest odporna na mróz. Owoce (do 2 cm średnicy), dojrzewają we wrześniu i w październiku.

Żurawina nie nadaje się do jedzenia na surowo: jest bardzo kwaśna i cierpka. Lepiej smakuje przetworzona. Najbardziej znane domowe przetwory z niej to kisiel, dżem. Konfitura z żurawiny jest często dodatkiem do mięs, pasztetów i serów. Nastawia się też nalewki a także destyluje wódki z żurawiny. Na skalę przemysłową produkuje się też z niej soki, syropy. Owoce żurawiny są także suszone lub kandyzowane i często stanowią jeden ze składników mieszanek ziołowych i herbat owocowych.

Żurawina jest bogata w witaminy C, A, B1, B2. Dostarcza również pektyn, błonnika, węglowodanów oraz wielu mikroelementów, m.in. żelaza (co sprawia, że jest polecana osobom z anemią), magnezu, wapnia, fosforu, potasu i jodu.

Psianka podłużna (Solanum melongena) to prawidłowa nazwa botaniczna gatunku roślin z rodziny psiankowatych. Roślina ta jednak znana jest głównie pod zwyczajowymi nazwami jako oberżyna lub bakłażan, ale ma także inne nazwy: gruszka miłosna, jajko krzewiaste i bakman. Pochodzi z tropikalnej Afryki, Egiptu, Arabii i Indii. W Polsce uprawia się bakłażana prawie wyłącznie w szklarniach. Zbiera się je od czerwca do września.

W Polsce najczęściej są dostępne bakłażany z ciemnofioletową skórką i białym miąższem. Można spotkać także odmiany z białą gładką skórką, pasiaste a także zielonobiałe i kolorowe mini bakłażany.

Nie jada się bakłażana na surowo. Najczęściej się go smaży, piecze, dusi lub grilluje .Można także bakłażany faszerować mielonym mięsem ale także ryżem, grzybami lub rybą.

Poza walorami smakowymi bakłażan ma również sporo zalet zdrowotnych. Świeży owoc zawiera około 90% wody, niewiele białka, tłuszczu i tylko 2% cukrów. Zawiera za to dużą ilość potasu, fosforu, żelaza i wapnia oraz witaminę A, C i witaminy z grupy B. Jest też bogaty w błonnik, którego ma o 50% więcej niż jabłka lub brzoskwinie. Bakłażan wspomaga bowiem trawienie tłustych mięs.

Bób (Vicia faba L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae ).. Dziko rośnie w północnej Afryce i w Iranie. Jako warzywo jest uprawiany w wielu krajach świata, także w Polsce.

Strąki z ziarnami bobu zbiera się od maja do lipca.

Bób dobrze komponuje się z boczkiem, w warzywnych ragout czy w postaci purée z pieczonymi ziemniakami i świeżymi ziołami. Można dodawać go także do zup jarzynowych, serwować na grzankach czy jako gorący dodatek do dań z ryb. Wyśmienicie smakuje ugotowany i podany tylko z odrobiną masła i bułki tartej. Można go dowolnie komponować w sałatkach.

Bób jest drogocennym źródłem białka roślinnego, wapnia, żelaza , wit. C, A i witamin z grupy B. Dietetycy cenią go za walory odżywcze – zawarty w nim błonnik, węglowodany i zdrowe tłuszcze, mogą stać się podstawą w niejednej zdrowej diecie, należy jednak pamiętać, że bób jest też dość ciężkostrawny i kaloryczny.

Brokuł inaczej kapusta szparagowa (Brassica oleracea) to odmiana kapusty warzywnej, jest rośliną jednoroczną należąca do rodziny kapustowatych. Prawdopodobnie pochodzi z Cypru. Był powszechnie uprawiany w starożytnej Grecji i Rzymie. Znany jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych. Główne uprawy w Europie znajdują się w Polsce, Anglii, Francji, Hiszpanii i we Włoszech. Wielkie uprawy są także w dolinach południowej Kalifornii w USA.

Brokuły z polskich upraw zbiera się od czerwca do listopada.

Brokuł wytwarza duży, jadalny i smaczny baldachogroniasty kwiatostan zwany różą (jest mniej zbity niż u kalafiora). Róża może średnicę 8 do około20 cm.Różyczki brokuła można jeść na surowo, można go także gotować, dusić, piec i smażyć. Brokuły wykorzystuje się w zapiekankach, zupach, daniach jednogarnkowych lub jako dodatek do innych dań.

Brokuły są bardzo bogate w witaminy: A, C a także witaminy z grupy B1i B2 oraz składniki mineralne: fosfor, wapń, a także w mniejszych ilościach magnez i żelazo.

Brukiew lub karpiel (Brassica napus L. var. napobrassica) – odmiana kapusty rzepaku, roślina należąca do rodziny kapustowatych. Nie rośnie dziko. Uprawiana jest w Kanadzie, Francji, Anglii, Irlandii, Ameryce Północnej, Argentynie, Indiach i Japonii. W Polsce jest uprawiana i spożywana od XVII wieku. Dziś już raczej rzadko spotykana , ale powraca do łask ze względu na swoje zdrowotne właściwości. Zbiera się ją od sierpnia do listopada.

Brukiew możemy spożywać na surowo, gotować, piec, dusić lub kisić. Można przygotowywać z niej zupy, puree, surówki, soki, zapiekanki. A także łączyć ją z mięsem, faszerować, dusić z dodatkiem masła lub śmietany.

W brukwi znajdziemy witaminy A, B1, B2, B5, B6, B9, B12, C, D, K, wiele składników mineralnych: wapń, fosfor, sód, żelazo, magnez, cynk, miedź, siarka, błonnik pokarmowy, karoten, rutynę, cukry oraz białka.

Kapusta warzywna brukselka, popularnie nazywana brukselką (Brassica oleracea ) jest odmianą botaniczną kapusty warzywnej. Jest rośliną dwuletnią należąca do rodziny kapustowatych. Prawdopodobnie powstała ze skrzyżowania jarmużu i kapusty głowiastej . Uprawiana od XVII wieku głównie w Europie Zachodniej i Północnej. Pochodzi z Belgii gdzie jest uprawiana od stuleci. Od stolicy tego kraju pochodzi też nazwa tej małej kapusty.

Brukselka jest typowo jesienno-zimowym warzywem. Zbiera się ją od października nawet do stycznia. Po pierwszych przymrozkach brukselki nabierają jeszcze więcej słodyczy.

Częścią jadalną są główki liściowe wyrastające na głównym pędzie który może dochodzić nawet do 150 cm wysokości. Można jeść ją nie tylko w postaci gotowanej z zasmażką, ale także kiszoną czy duszoną. Ponadto z sosem stanowi dobrą jarzynę, jest także doskonałym dodatkiem do zup.

Jest warzywem o dużej wartości odżywczej dzięki bogactwu witamin, soli mineralnych i błonnika. Zawiera m.in.: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, karoten, witaminę E, K, H, B1, B2, B3, B5, B6, C. Brukselka ma sporo kwasu foliowego. Jest również bogatym źródłem beta karotenu i witaminy B1, która wpływa korzystnie na zdrowie układu nerwowego. Jest najbogatszym w białko warzywem kapustnym.

Burak zwyczajny, burak ćwikłowy (Beta vulgaris) to gatunek w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny komosowatych lub szarłatowatych. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od buraka dzikiego, który rośnie do dzisiaj na Bliskim Wschodzie, między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce burak jest pospolitą rośliną uprawną. Dostępny jest w świeżej postaci przez cały rok. Zimą i wczesną wiosną z przechowalni lub chłodni, latem i jesienią prosto z pola lub ogrodu.

W przypadku młodych roślin jadalny jest zarówno korzeń, jak i liście. Korzenie buraków idealnie nadają się do przygotowania różnego rodzaju przetworów, sałatek i marynat oraz zup i soków. Natomiast z liści robi się chłodniki . Buraki najczęściej spożywa się po przetworzeniu. Gotowane, smażone, marynowane lub w postaci soków mogą być dodatkiem do surówek, mięs i zup. Jednymi z najbardziej znanych potraw z buraków są barszcz czerwony oraz ćwikła z chrzanem.

Buraki zawierają dużo witaminy C i B1 oraz wiele makro- i mikroelementów. Znajdziemy w nich wapno, magnez, potas oraz dwa rzadkie metale: rubid i cez (o których przypuszcza się, że działają hamująco na rozwój raka). Z uwagi na swój skład buraki mają działania dokwaszające, dlatego polecane są zwłaszcza osobom spożywającym dużo produktów o charakterze kwasotwórczym (tj. m.in.: mięsa, ciasta, pieczywa).

Boćwina zwyczajna (Beta vulgaris)była zawsze uprawiana we Francji, Hiszpanii, Holandii i Szwajcarii oraz w całej Europie Południowej. W Polsce także cieszy się dużą popularnością i jest powszechnie uprawiana. Wśród odmian uprawnych rozróżnia się boćwinę zwyczajną o małych, szerokich liściach i wąskich łodygach oraz boćwinę szerokoogonkową o dużych liściach i grubych mięsistych łodygach.

Sezon na boćwinę trwa od maja do września. Jadalne są liście i łodygi. Można wykorzystywać je do przygotowania sałatek, zup , chłodników i napojów warzywnych.

Boćwina zawiera błonnik, białko, węglowodany (w tym cukry)a także witaminę C, kwas foliowy i mikroelementy: mangan, potas, żelazo, fosfor, sód i cynk.

Cebula zwyczajna, cebula jadalna, czosnek cebula (Allium cepa) – gatunek rośliny należący do rodziny czosnkowatych. Pochodzi z Azji Środkowej, obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko w uprawie. Botaniczna nazwa tej rośliny to czosnek cebula, w użyciu jest jednak głównie nazwa cebula.

Jest popularną rośliną uprawną. Największymi producentami cebuli są Chiny, Rosja, Indie, USA, Turcja oraz Hiszpania. W Polsce cebula zajmuje trzecie miejsce pod względem powierzchni upraw( po pomidorach i marchwi).Występuje w wielu formach i odmianach. Wyróżnia się cebulę białą, czerwoną, cukrową, czosnkową, szalotkę, cebulkę srebrzystą, dymkę. Cebula jest warzywem dostępnym przez cały rok z dobrej przechowalni lub chłodni lub w sezonie letnim i jesienią prosto z pola.

Cebulę można jeść na surowo jako dodatek do sałatek, przekąsek i kanapek. Cebulę można smażyć, dusić, zapiekać i gotować. Jest częstym dodatkiem do zup i wielu potraw nie tylko mięsnych. Małe cebulki można także marynować.

Cebula zawiera glukozę i sacharozę a także białko, wapń, fluor, prowitaminę A, witaminy B1,B2,B6 oraz witaminę C i E.

Cykoria endywia, endywia (Cichorium endivia L.) - to gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej, należący do rodziny astrowatych. Endywia pochodzi z wybrzeży Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Znana była już w starożytności. Cykoria znana była już w starożytności. Jednak uprawa jej rozpoczęła się końcem XIX w. w Belgii. Dzisiaj na szeroką skalę uprawiana jest w Europie Zachodniej. Z Belgii przywędrowała do Włoch, Francji, Hiszpanii, Anglii, Niemiec, Szwajcarii i wreszcie do Polski.

Sezon na świeżą cykorię z polskiej uprawy trwa od września do listopada.

Cykoria najczęściej bywa jedzona na surowo jako popularny składnik sałatek lub dodatek do przekąsek i dipów. Można ją także zapiekać. Oprócz liści swoje zastosowanie mają także długie korzenie cykorii, które po ususzeniu i zmieleniu są wyśmienitym zamiennikiem kawy bogatym w minerały i witaminy.

Cykoria zaspokaja dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę A i C. Liście cykorii to także źródło manganu, żelaza, potasu i fosforu i beta-karotenu.

Cebula zwyczajna, cebula jadalna, czosnek cebula (Allium cepa L.) to gatunek rośliny należący do rodziny czosnkowatych. Pochodzi z Azji Środkowej, obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko w uprawie. Botaniczna nazwa tej rośliny to czosnek cebula, w użyciu jest jednak głównie nazwa cebula. Bardzo popularna i uprawiana w całej Europie i na świecie. Cebula dymka jest to po prostu młoda cebula zwyczajna. Jest niewielka, charakteryzuje się łagodnym smakiem i ma białą, czasem kremową barwę. Świeża dymka powinna być twarda i jędrna, bez przebarwień. Jeśli dymka jest ze szczypiorem, to również powinien być jędrny, soczysty i zielony.

Najlepszy sezon na cebulę dymkę z aromatycznym zielonym szczypiorkiem trwa od marca do sierpnia.

Dymka i szczypior jadane są najczęściej na surowo jako dodatek do kanapek, zup, sałatek i wielu dań mięsnych.

Zawiera białko, węglowodany i błonnik, szczypiorek z cebuli dymki zasobny jest w witaminę C, karoten, składniki mineralne i siarkę.

Czarna rzepa, zwana inaczej rzodkiewką czarną, to bliska „krewna” wszystkim znanej różowiutkiej odmiany rzodkiewki. Warzywo pochodzi od dziko rosnącej rośliny w Europie, Azji oraz Północnej Afryce i znane jest ludziom już od przeszło 5 tys. lat. Spożywana była już przez budowniczych piramid w Egipcie, a w czasach średniowiecznych odgrywała dużą rolę w żywieniu ludności. W Polsce rzepa znana jest już od czasów piastowskich. W XIX w. spożywanie jej znaczenie zmalało na rzecz popularnych wówczas ziemniaków. Jednak do dziś obecna jest w polskiej kuchni i chętnie uprawiana. Zbiera się ją w sezonie jesiennym i wczesno zimowym od września do grudnia.

Czarna rzepa na surowo sprawdza się w sałatkach i surówkach z dodatkiem słodkich jabłek, które równoważą ostry smak warzywa. Surówka doskonale sprawdza się jako dodatek do dań głównych, a nawet i kanapek. Sok natomiast należy zachować do celów leczniczych. U naszych wschodnich sąsiadów czarną rzepę często podaje się z olejem, śmietaną lub jajkami. W takiej postaci stanowi również ciekawe w smaku nadzienie do różnych pierogów. Rzepę można ponadto piec, gotować, robić z niej puree, zupy i potrawki. Coraz częściej spotkać się można także z faszerowaną rzepę.

Czarna rzepa jest bardzo zasobna w siarkęi zawiera również witaminy A, C i z gr. B. Jest źródłem dobrze przyswajalnych pierwiastków: potasu, żelaza, magnezu, cynku i wapnia. Sok z czarnej rzodkwi przyjmowany codziennie w małych ilościach działa ogólnie wzmacniająco, łagodząco w reumatyzmie stawów i złośliwej anemii.

Czosnek pospolity, czosnek zwyczajny (Allium sativum )to roślina dwuletnia lub jednoroczna) należący do rodziny amarylkowatych (podrodzina czosnkowych). Jest warzywem, przyprawą i rośliną leczniczą znaną zwykle tylko pod nazwą rodzajową- czosnek. Znany jest ludziom od przeszło 5 tys. lat. Pochodzi najprawdopodobniej z południowo-zachodniej Syberii. Stamtąd jego popularność „zalała” również inne kontynenty. Wykorzystywany był w starożytności przez Rzymian, Greków i Egipcjan. Na ziemie polskie to aromatyczne warzywo trafiło za sprawą Tatarów i kupców „dopiero” w średniowieczu i od tego czasu zajmuje istotne miejsce w polskiej kuchni i medycynie.

Jest uprawiany na plantacjach wielkopowierzchniowych ale także powszechnie w ogrodach przydomowych i działkach. Z przechowalni lub chłodni jest dostępny cały rok. Świeży ,młody czosnek zbiera się latem i jesienią.

Ostry smak i niepowtarzalny zapach czosnku to często niezastąpiony element wielu potraw kuchni całego świata. Niezliczona jest Ilość potraw, do jakich wkomponować można czosnek, właściwie oprócz deserów i ciast dodaje się go do wszystkiego. Nadaje smak kiszonkom i marynatom z innych warzyw. Sam czosnek także można kisić i marynować.

Czosnek zawiera witaminy: C, A oraz witaminy B1, B2, B3, PP, a także fitosterol, flawonoidy. Czosnek zawiera liczne substancje lotne, zwane olejkami czosnkowymi w którym znajdują się allicyna i allistatyna, o silnym działaniu bakteryjnym.

Dynia to rodzaj roślin jednorocznych z rodziny dyniowatych obejmujący około 20 gatunków. W stanie dzikim występują w strefach klimatu gorącego i ciepłego Ameryki Środkowej i Południowej..Dynia znana jest już ludziom od ponad 7 tys. lat. Jako pierwsi uprawiali ją Indianie, zamieszkujący tereny obecnego Peru. Do Europy została przywieziona przez Hiszpanów dopiero w XVI w. Gatunkiem typowym jest dynia zwyczajna (Cucurbita pepo. Bardzo popularne odmiany dyni to: makaronowa, piżmowa i olbrzymia.

Sezon na dynie trwa od sierpnia do listopada.

Dynia nadaje się do smażenia, pieczenia, gotowania i marynowania. Z miąższu warzywa przygotować można zupę, racuchy, farsz do naleśników, a nawet ciasto czy dżem. Należy go jednak wcześniej upiec lub ugotować, surowy bowiem pozbawiony jest smaku. Pasuje również jako składnik deserów. Oprócz miąższu, w kuchni wykorzystuje się także pestki dyni. Dodaje się je np. do sałatek, ciast, ciasteczek lub chlebów dyniowych. Wyciśnięty z nich zaś olej jest smacznym dodatkiem do wielu potraw – należy jednak pamiętać, by nie używać go do smażenia – pod wpływem, wysokiej temperatury tworzy szkodliwe związki.

Dynia, należy do warzyw niskokalorycznych, bogatych w witaminy i składniki mineralne. Zawiera witaminy C, D, B1, B2, PP, kwas foliowy i dużą dawkę beta-karotenu (zwłaszcza pomarańczowa odmiana), mającego działanie antyutleniające, które z kolei przeciwdziała nowotworom i chorobom układu krążenia. Pestki obfitują w duże ilości cynku i lecytyny, a sok z dyni jest najlepszym połączeniem żelaza, miedzi, magnezu i potasu.

Fasola zwykła, fasola zwyczajna (Phaseolus vulgaris ) to gatunek roślin jednorocznych należący do rodziny bobowatych. Fasola zwykła pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej. Do Europy z Ameryki fasolę zwykłą przywiózł Kolumb. Fasola wielokwiatowa pochodzi z Meksyku, gdzie do dzisiaj są tam uprawiane formy dzikie. Początkowo była uprawiana jako roślina ozdobna, do celów kulinarnych zaczęto ją używać dopiero na początku XIX w. Jest obecnie uprawiana w wielu rejonach świata także w Polsce jako warzywo z grupy tzw. roślin strączkowych.

Fasola jest dostępna cały rok.

Fasoli nie je się na surowo. Z ugotowanych ziaren przygotowuje się m.in. zupy ,dania jednogarnkowe lub pasty.

Fasola spożywana w postaci nasion stanowi ważne źródło białka roślinnego Nasiona są także bogatym źródłem soli mineralnych zwłaszcza wapnia, fosforu, żelaza oraz witamin z grupy B.

Fasola zwykła, f. zwyczajna (Phaseolus vulgaris L.)to gatunek roślin jednorocznych należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej, jest uprawiany w wielu rejonach świata. Obecnie fasola jest jedną z podstawowych roślin uprawnych. Wyróżnić możemy ponad 200 gatunków, przy czym znanych na świecie jest około 10. Największymi producentami fasoli w Europie są Włochy i Francja. W Polsce fasolę zaczęto uprawiać już na początku XVI w. Współcześnie jest także niezwykle popularnym warzywem.

Fasolka szparagowa dostępna jest w Polsce w dwóch kolorach: żółtym i zielonym. Różnią się one nie tylko kolorem ale także smakiem oraz kulinarnym przeznaczeniem. Sezon na świeżą fasolkę szparagową przypada na miesiące letnie: lipiec i sierpień. Można ja także w zależności od odmiany zbierać także we wrześniu.

Fasolka szparagowa to wdzięczny produkt w kuchni, jest lepsza gotowana na parze niż w wodzie – staje się wówczas bardziej chrupiąca i jędrna. Nadaje się i jako dodatek do dań mięsnych, jak i lżejszych zapiekanek i sałatek. Może także stanowić osobne danie z masłem i bułką tartą, z aromatyczną skórką cytrynową i ziołami, a nawet. wet ze zrumienionymi płatkami migdałów. Nadaje się także do mrożenia i marynowania.

Fasolka szparagowa zawiera błonnik, witaminę C, A, z grupy B, a także żelazo potas, magnez oraz potas oraz spore ilości kwasu foliowego.

Fenkuł włoski, koper włoski, koper słodki (Foeniculum vulgare ) to gatunek rośliny dwuletniej, czasem byliny, zaliczany do rodziny selerowatych (Apiaceae).Koper włoski rośnie dziko i uprawia się w basenie Morza Śródziemnomorskiego. Spotkać możemy go także w Pakistanie, Iranie i Afganistanie. Uprawiany jest w Australii, Nowej Zelandii, Meksyku, Stanach Zjednoczonych oraz Środkowej i Południowej Ameryce a także czasem w Polsce.

Koper włoski z uprawy w Polsce dostępny jest od lipca do listopada.

Koper można jeść na surowo, smażyć, gotować, piec, dusić, grillować, a nawet podać w formie konfitury. Ma anyżkowaty posmak, który traci swoją jednak moc w ciepłych daniach Przydatne w kuchni są niemal wszystkie części rośliny, nie tylko bulwa. Gałązki, przypominające koperek, możemy wykorzystać do dekoracji dania, łodygi natomiast doskonale wzbogacą smak zup. Usuwamy tylko łykowate, zewnętrzne liście fenkuła.

Średniej wielkości fenkuł pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę C i w 50% na potas oraz witaminę B. Warzywo to jest też cennym źródłem błonnika i kwasu foliowego.

Groch zwyczajny (Pisum sativum L.) – gatunek rośliny strączkowej jednorocznej z rodziny bobowatych (Fabaceae).Groch jest prawdopodobnie najstarszą rośliną uprawianą przez człowieka. Pochodzi z Bliskiego Wschodu i północnej Afryki. Pierwsze wzmianki na temat groszku cukrowego, jego krewniaka z rodziny strączkowych, pojawiły się we Francji w XVI i XVII w.

Groszek cukrowy to bardzo wczesne warzywo - strąki najwcześniejszych odmian zbiera się już w połowie maja. Uprawiając kilka różnych odmian, można delektować się ich delikatnym smakiem przez całe lato.

Groszek cukrowy może być w całości ze strączkami zjadany na surowo. Nadaje się na surówki, sałatki, na ciepłą jarzynkę i zupy. Delikatne w smaku strączki doskonale komponują się z innymi warzywami, np. z sałatą, marchewką i pomidorami.

Groszek cukrowy zawiera dużo białka, tłuszczów, węglowodanów a także kwasy organiczne, żelazo, mangan, jod, wapń, miedź, fosfor oraz witaminy: A,C, E i witaminy z grupy B.

Groch zwyczajny (Pisum sativum )to gatunek rośliny strączkowej jednorocznej z rodziny bobowatych (Fabaceae). Pochodzi z zachodniej Azji I Kaukazu, wschodniej i południowej Europy oraz Afryki Północnej. Jest popularny i uprawiany w wielu rejonach świata. Powszechnie uprawiany także w Polsce.

Sezon na świeży zielony groszek jest w czerwcu i lipcu.

Świeży zielony groszek dobrze smakuje na surowo. Można przygotowywać z niego zupy, pasty i sałatki. Jest także doskonałym dodatkiem do wielu innych potraw z warzywami i mięsem. Groszek bardzo często używany jest także do produkcji mrożonych mieszanek warzywnych a także jest konserwowany. Dojrzałe i uschnięte nasiona grochu gotuje się i wykorzystuje jako podstawę rozmaitych posiłków lub dodatek do innych potraw. Tradycyjną polską potrawą jest groch podawany z kapustą i zupa grochówka.

Groszek zielony dostarcza sporych ilości białka. Ziarna groszku to także źródło beta-karotenu, witaminy C, D, K a także witamin z grupy B. Znaleźć w nim możemy także kwas foliowy, sód, potas, fosfor, żelazo, miedź, kobalt, jod, cyn oraz magnez.

Jarmuż (Brassica oleracea ) to odmiana botaniczna kapusty warzywnej. Jest to roślina dwuletnia należąca do rodziny kapustowatych. Jedna z najstarszych form użytkowych kapusty dzikiej, od której się wywodzi. W starożytności uprawiany jako roślina ozdobna i jadalna. Znany jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych.

Do końca średniowiecza jarmuż był jednym z najpopularniejszych zielonych warzyw w całej Europie. Odmiany o kędzierzawych liściach istniały już, wraz z płasko-liściastymi, w Grecji w czwartym wieku p.n.e. Dziś można je różnicować w zależności od odmiany na: niskiej, pośredniej lub wysokiej długości łodygi, z różnymi rodzajami liści. Liście występują w kolorach od jasnozielonego poprzez zielony, ciemnozielony i fiolet aż do fioletowo-zielono—brązowego.

Liście jarmużu mogą być spożywane w stanie świeżym, w postaci surówek lub po ugotowaniu przygotowane podobnie jak szpinak. Nadają się do mrożenia i konserwowania. Jarmuż pozostawiony na zimę w polu wczesną wiosną wytwarza młode, silnie ulistnione pędy, które mogą być spożywane jako najwcześniejsze wiosenne warzywo z odkrytego gruntu.

Liście jarmużu mają wysoką wartość odżywczą, są bogate w białko, witaminę C, karoten, witaminy z grupy B oraz witaminy PP, E, K i H, sole mineralne — wapnia, fosforu, żelaza, potasu i magnezu. Szczególnie ważna jest wysoka zawartość witaminy C, której więcej od jarmużu zawiera tylko papryka i pietruszka naciowa. Jarmuż jest uważany za bardzo pożywne warzywo zawierające silne przeciwutleniacze i właściwości przeciwzapalne.

Kabaczek (Cucurbita pepo convar. giromontiina Greb, Cukinia) – odmiana dyni zwyczajnej. Odmianę wyselekcjonowano we Włoszech i stąd pierwotna nazwa "cukinia" od włoskiego zucchini. Na południowym wschodzie Polski popularność zdobyła nazwa kabaczek.

W Polsce roślina jest uprawiana i znana pod obiema nazwami. Ponieważ uprawiane formy mogą różnić się znacznie, więc zależnie od nazwy pod jaką je otrzymano do uprawy, traktowane są nawet jako odrębne gatunki.

Kalafior (Brassica oleracea L. var.botrytis L.)to odmiana kapusty warzywnej. Jest rośliną jednoroczną należąca do rodziny kapustowatych. Znany jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych. Roślina znana była już w starożytnym Rzymie i Grecji, skąd rozprzestrzeniła się do innych krajów. W Polsce zaczęto uprawiać to warzywo na przełomie XVI i XVII wieku. Prawdopodobnie sprowadziła go do Polski Bona Sforza.

Podczas wzrostu wytwarza różę – zwarte skupienie skróconych, mięsistych pędów kwiatowych. Róże mogą być białe, kremowe, zielone i fioletowe. Częścią jadalną jest tzw. róża. Ich waga waha się w granicach od 250 g do 2 kg.

Kalafiory z polskich upraw w zależności od odmiany zbiera się od maja do listopada.

Jeśli chodzi o możliwości przygotowania kalafior należy do najbardziej wszechstronnych warzyw. Można jeść go na surowo. Doskonale smakuje ugotowany, zapiekany np. z serem lub sosem beszamelowym, w zapiekankach, zupach warzywnych czy sałatkach.

Kalafior zaliczany jest do cenniejszych warzyw z uwagi na swój skład chemiczny, a także walory smakowe i dietetyczne. Zawiera m.in.: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, fluor, chlor, jod, karoteny, witaminy: K, B1, B2, B6, C; kwasy: nikotynowy i pantotenowy. Poza tym w skład kalafiora wchodzą olejki eteryczne, nadające mu przykry zapach podczas gotowania, w trakcie którego wydziela się siarka.

Kalarepa (Brassica oleracea ) to odmiana kapusty warzywnej. Jest to roślina dwuletnia należąca do rodziny kapustowatych. Znana jest wyłącznie z uprawy, nie występuje na stanowiskach naturalnych. Pierwsze opisy kalarepy pochodzą z XVI wieku, chociaż znano ją już w starożytnym Rzymie pod nazwą caulorapa. Pierwsze uprawy w Europie Zachodniej pojawiły się w końcu XVIII wieku. Do Polski dotarła dopiero w XIX wieku i jest pospolitą rośliną uprawną. Największym producentem i konsumentem kalarepy są Niemcy.

Bulwy kalarepy mają kształt spłaszczonych kul i osiągają średnicę nawet 20 cm. Mogą mieć różne kolory, zależy to od zawartości antocyjanów od białego do zielonego i od czerwonawego do ciemnofioletowego.

Wczesne delikatniejsze kalarepki, bardziej nadają się do jedzenia na surowo, natomiast starsze i twardsze, świetnie sprawdzają się na ciepło. Można ją zatem gotować, faszerować, zapiekać i dusić. Świetnie nadaje się do zup, surówek czy zapiekanek.

Kalarepa to warzywo o dużych wartościach odżywczych i smakowych. Najbogatszą w witaminy i sole mineralne częścią rośliny są młode liście, które pod względem wartości odżywczych znacznie przewyższają samą bulwę. Kalarepa zawiera m.in.: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, fosfor, chlor, jod, karoteny,: B1, B2, B6, C; kwasy: nikotynowy, pantotenowy, foliowy, szczawiowy.

Kapusta warzywna głowiasta, popularnie nazywana kapustą białą (Brassica oleracea L. var. capitata L.) to odmiana kapusty warzywnej należąca do rodziny kapustowatych. Nie występuje w stanie dzikim, jedynie w uprawie. Obecność kapusty w naszej j kuchni zawdzięczamy Hunom i Mongołom. To właśnie oni sprowadzili do Europy to warzywo, które szybko stało się ulubieńcem mieszkańców starożytnej Grecji, a potem całej Europy.Do Polski kapusta przywędrowała z Niemiec i zadomowiła się na stałe w XIV wieku, głównie w przyklasztornych ogrodach. Obecnie jest bardzo powszechnie uprawiana na dużych plantacjach a także w ogrodach przydomowych i działkach.

Kapusta jest warzywem dostępnym cały rok z dobrej przechowalni lub chłodni. Pierwsze młode główki kapusty pojawiają się już w maju. Sezon na świeżą kapustę trwa prawie do listopada.

Kapustę bardzo często jada się na surowo przygotowując z niej surówki. Można ja także gotować, dusić i zapiekać a pojedyncze liście także faszerować np. mięsem. Jednym z najpopularniejszych sposobów przygotowywania jest kiszenie posiekanej kapusty. Kisić można także całe główki. Najpopularniejsze dania z kapusty: surówka colesław, bigos, gołąbki pierogi z grzybami i kapustą.

Kapusta zawiera duże ilości składników mineralnych: fosfor, potas, sód, siarka, wapń oraz mangan i witamin: A, C, E, K i witaminy z grupy B.

Kapusta głowiasta czerwona (B. oleracea var. capitata f. rubra)to odmiana kapusty warzywnej należąca do rodziny kapustowatych. Dziki przodek kapusty pochodził z wybrzeży Morza Śródziemnego. Wiadomo, że jej walory doceniali już mieszkańcy starożytnej Grecji i Rzymu, ale uprawa kapusty czerwonej na szeroką skalę rozpowszechniła się dopiero w XVIII w. W Polsce kapusta czerwona jest także powszechnie uprawiana i bardzo popularna.

Kapusta czerwona jest dostępna cały rok z dobrej przechowalni lub chłodni. Najlepiej smakuje latem i wczesną jesienią zebrana prosto z pola lub ogrodu.

Kapusta czerwona ma duże znaczenie w kuchni polskiej. Wykorzystywana jest do surówek, może być także gotowana, duszona lub kiszona. Jest bardzo ceniona szczególnie w kuchni śląskiej - kapusta modra (określenia tego używa się też czasem dla kapusty czerwonej)jest jednym z najpopularniejszych dodatków do dań mięsnych. Przyrządzana na winie jest także doskonałym dodatkiem do ptactwa i dziczyzny. Najczęściej jednak podaje się kapustę jako dodatek do pieczonych mięs z ciemnym gęstym sosem, kluskami śląskimi, ziemniakami lub kluchami na parze.

Kapusta czerwona jest źródłem chroniącej przed miażdżycą witaminy E, wzmacniającej oporność witaminy C oraz witamin z grupy B - B1, B2, B6. Poza tym dostarcza wielu mikro- i makroelementów, m.in.: niezbędnego do prawidłowej pracy serca - potasu oraz drogocennego magnezu i cynku. Zawiera także antocyjany mające właściwości przeciwutleniające.

Kapusta właściwa pekińska, lub w skrócie kapusta pekińska (Brassica rapa L. subsp. pekinensis) to podgatunek kapusty właściwej z rodziny kapustowatych. Pochodzi z północnych terenów Chin i Japonii gdzie jest uprawiana już od V wieku. Europę i Amerykę Północną podbiła zdecydowanie niedawno, w latach 30. XX wieku. W Polsce kapusta pekińska znalazła uznanie dopiero w ostatniej dekadzie. Pochodzi z uprawna dużych plantacjach, rzadko spotykana w amatorskich uprawach działkowych.

Sezon na świeżą kapustę trwa od czerwca do października.

Kapusta pekińska jest warzywem używanym na szeroką skalę w kuchni wschodnio-azjatyckiej (Chinach, Korei, Japonii). Na surowo wykorzystywana jest do zawijania wieprzowiny czy ostryg lub jako składnik zup. Bardzo dobrze smakuje smażona z woka z innymi dodatkami, takimi jak tofu czy grzyby. W polskiej kuchni jednak najczęściej stanowi główny składnik surówek i sałatek dodawanych do głównych dań. Na ciepło można ją również łączyć z makaronem i żółtym serem.

Kapusta pekińska zawiera bardzo dużo białka oraz witaminy: A, B1, B2 i C. Jest bogata także w mikroelementy, takie jak: wapń, żelazo, cynk ,potas, fosfor, magnez i kwas foliowy.

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) – gatunek wieloletniej rośliny zielnej należący do rodziny astrowatych. Był znany już starożytnym Rzymianom, Grekom, a nawet Egipcjanom. Jego uprawa bardzo rozpowszechniła się w basenie Morza Śródziemnego jeszcze przed XII wiekiem. Obecnie karczoch nadal jest uprawiany na tamtym obszarze, dodatkowo spotkać go można w Hiszpanii, Francji, Niemczech, Szwajcarii, a nawet na południu Stanów Zjednoczonych. W Polsce karczochy uprawiane są sporadycznie i raczej amatorsko ze względu na ostrzejszy klimat.

Karczochy w Polsce zbiera się sierpnia do października.

Częścią jadalną są części główki kwiatostanów po usunięciu zewnętrznych stwardniałych łusek okrywy, pozostałe mięsiste końce łuskowatych okryw kwiatostanu, kwiatostan, jego dno oraz krótki koniec łodygi. U starszych pąków jadalne jest tylko dno kwiatowe. Spożywa się je po uprzednim ugotowaniu, usmażeniu lub pieczeniu. We Włoszech młode główki kwiatowe po ugotowaniu zalewa się oliwą i przechowuje. Karczochy również można konserwować w puszkach. Czasami jako dodatki do surówek oraz jako ozdoba używane są bielone liście.

Karczochy to źródło karotenu, witaminy C, PP i z grupy B, a także żelaza, sodu i potasu. Zawierają błonnik.

Kukurydza zwyczajna (Zea mays) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Należy do zbóż. Pochodzi z Meksyku. Nie występuje w formie dzikiej. Największymi producentami są Stany Zjednoczone, Chiny i Brazylia. W Polsce kukurydza pojawiła się najpewniej na przełomie XVII/XVIII wieku, przywieziona – jak przypuszczają badacze – z Rumunii lub Węgier, jednak nigdy nie zdobyła spektakularnej popularności.

Odmiany kukurydzy liczy się w tysiącach. Zwłaszcza w ostatnich latach, gdy nowe technologie pozwoliły na tworzenie takich mieszańców, które charakteryzowałaby się określoną, pożądaną cechą. Mamy więc kukurydze pastewne, typowe spożywcze, w tym słynną kukurydzę cukrową, zawierającą bardzo dużą ilość skrobi (wyhodowaną w XVIII w.). Jest też kukurydza biała – popularna w Meksyku, najróżniejsze kukurydze ozdobne, no i oczywiście uwielbiana na całym świecie odmiana, z której można robić popcorn.

W Polsce najczęściej uprawia się paszowe odmiany kukurydzy lecz jest także kilka odmian kukurydzy cukrowej która jest coraz chętniej spożywana. Sezon na świeżą kukurydzę trwa od lipca do października.

Kukurydza w kolbach najlepiej smakuje grillowana lub ugotowana i polana masłem. Można też odkroić świeże ziarna kukurydziane i dodawać je do zup, dań mięsnych lub ugotować na mleku.

Kukurydza zawiera bardzo dużo skrobi, witaminy B, E i A oraz cenne składniki mineralne: fosfor, selen, potas i magnez.

Marchew zwyczajna (Daucus carota L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Marchewka liczy już sobie ponad kilka tysięcy lat, a jej ojczyzną są najprawdopodobniej Chiny. Jednakże warzywo to kiedyś wyglądało całkowicie inaczej niż obecnie. W starożytności rozpowszechniona była marchewka biała, którą mocno ceniono za jej odżywcze właściwości. Dopiero w XVII w. w Holandii wyhodowano pomarańczową odmianę, najpopularniejszą do dziś. W Polsce uprawiana jest na plantacjach wielkopowierzchniowych a także w przydomowych ogródkach i działkach.

Najpopularniejsza jest odmiana o pomarańczowym kolorze lecz wśród 100 odmian tego warzywa znajdują się także białe, żółte, czerwone, a nawet ciemnofioletowe okazy. Nie we wszystkich krajach marchewka to warzywo, w Portugalii uważana jest za owoc.

Świeża marchew jest dostępna przez cały rok z dobrej przechowalni lub chłodni. Młoda marchew pojawia się już latem. Główne zbiory w zależności od odmiany zaczynają się w sierpniu i trwają do października.

Marchewka w kuchni polskiej jest równie popularna jak ziemniaki. Najczęściej dodawana jest do zup, surówek i sałatek. Można ją jeść na surowo, jak i na ciepło: duszoną, pieczoną, gotowaną i smażoną. Sprawdza się także jako składnik zapiekanek i sosów. Mimo, że marchewka jest warzywem sprawdza się jako główny składnik ciast. Marchew jest podstawowym składnikiem włoszczyzny. Doskonale przechowuje się mrożona, nadaje się także do suszenia.

Marchewka zawiera witaminę A oraz witaminy z grupy B, witaminy: C, E, K i PP oraz dużo beta-karotenu i całe bogactwo mikro- i makroelementów takich jak : wapń, żelazo, magnez, cynk, potas, miedź i fosfor.

Ogórek siewny (Cucumis sativus L.) to gatunek ogórka z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae). Wywodzi się prawdopodobnie z gatunku Cucumis hardwickii dziko rosnącego u podnóża Himalajów. Znany był już 3 tys. lat temu mieszkańcom zachodniej Azji. Stamtąd bardzo szybko dotarł do innych starożytnych ludów, jak Arabowie, Grecy czy Rzymianie. Do Ameryki trafił zaś za sprawą Krzysztofa Kolumba i jego morskich wypraw. Warzywo to szybko zostało docenione zarówno za walory smakowe, jak i odżywcze. Król Francji Ludwik XIV jako pierwszy w historii zapoczątkował hodowlę szklarniową ogórka. Obecnie uprawiany jest na całym świecie, także w Polsce.

Sezon na ogórki w zależności od odmiany trwa od maja do października.

Ogórki można zajadać zarówno na surowo, jak i po przetworzeniu. Surowe najczęściej i najchętniej jadane są na kanapkach z dodatkiem innych świeżych warzyw, a także w różnego typu sałatkach – warzywnych, mięsnych czy z owocami morza. Ogórek to odstawa ulubionej surówki Polaków- mizerii oraz letnich chłodników. Ogórki można także kisić i marynować w occie w całości lub w plastrach. Po zalaniu wodą z solą otrzymujemy ogórki małosolne – prawdziwy symbol polskiego lata. Z kiszonych natomiast powstaje tradycyjna polska zupa ogórkowa.

Ogórek ma także szerokie zastosowanie w kosmetyce , wyciąg z niego stosowany jest do produkcji kosmetyków pielęgnujących ciało i włosy, a także bywa częstym dodatkiem do perfum.

Ogórki zawierają dużo witaminy. K i mikroelementy, takie jak: potas, wapń, żelazo, magnez i fosfor. Ogórki działają oczyszczająco na organizm, ich sok natomiast często jest zalecany, jako „lekarstwo” poprawiające cerę i zdrowie skóry. Skutecznie nawilża ją, wygładza i odżywia.

Papryka słodka (Capsicum annum) jest rośliną jednoroczną, osiągającą około 75 cm wysokości. Papryka ostra (Capsicum frutescens) może być uprawiana jako wieloletnia i osiąga do 1,5 m wysokości. Papryka należy do rodziny roślin psiankowatych (Solanaceae) i wywodzi się z Ameryki Południowej i Środkowej. Nasiona i owoce tej rośliny najprawdopodobniej trafiły do Europy pod koniec XV wieku. Najwcześniej była ona uprawiana w krajach basenu Morza Śródziemnego, następnie zaś w Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech, w Czechach i na Słowacji. Do Polski została sprowadzona pod koniec XVII wieku. Początkowo uważano ją za roślinę przyprawową oraz leczniczą i hodowano w ogrodach przyklasztornych i dworskich. Były to odmiany o zdecydowanym, pikantnym smaku, zawierające kapsaicynę, substancję decydującą o ostrości. Dopiero w XX wieku odkryto właściwości odżywcze papryki i zaczęto ją uprawiać jako warzywo. Pojawiły się odmiany o łagodnym, słodkim smaku przystosowane do uprawy gruntowej i pod osłonami.

W Polsce sezon na paprykę w zależności od odmiany trwa od lipca do października.

Papryka jest używana właściwie w każdej kuchni świata. Najwięcej jednak spożywają jej Węgrzy, Hiszpanie i Meksykanie. Paprykę można przygotowywać na wiele sposobów. Dobrze smakuje na surowo w sałatkach, jako przekąska do kanapki, czy dodatek do różnych potraw, mający nadać im pikantności. Jeść ją można także na ciepło, np. gotowaną, pieczoną lub grillowaną z mięsnym farszem. Sprawdza się w przetworach. Jako jedno z nielicznych warzyw, papryka występuje również w postaci sproszkowanej przyprawy.

Papryka kryje w sobie także wiele wartości odżywczych. Zależą one od koloru warzywa. Papryka czerwona to bogactwo beta-karotenu i witaminy C. Papryka zielona zawiera spore ilości kwasu foliowego i witaminy E. Papryka żółta i pomarańczowa zawiera dużo luteiny. Niezależnie od koloru, papryka zawiera komplet witamin z grupy B i dużo związków mineralnych, takich jak: wapń, potas, żelazo, magnez, czy miedź.

Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa) należy do najstarszych roślin warzywnych wykorzystywanych przez pierwotne ludy Europy i Azji. Głównymi krajami w których uprawia się pasternak są Anglia, Francja, Węgry, Holandia i Skandynawia. Uprawia się go także w Polsce. Pasternak zbiera się w październiku i listopadzie a spod osłoniętych uprawa nawet przez całą zimę.

Częścią jadalną pasternaku są korzenie, bardzo przypominające dużą pietruszkę. Korzenie te dochodzą nawet do czterdziestu centymetrów długości i dwunastu centymetrów grubości.

Olejek lotny, który pozyskuje się z korzeni stosowany jest do produkcji mieszanek oraz gotowych preparatów przyprawowych. Pasternak można jeść na surowo w sałatkach i surówkach. Jest dobrym dodatkiem do zup i potraw jednogarnkowych. Można go także dusić, piec i suszyć.

Zawiera wiele, wartościowych składników odżywczych: białko, błonnik, potas, wapń, fosfor, magnez, sód, żelazo, cynk a także witaminy: A, B1,B2,B6,PP, C,E i kwas foliowy.

Patison (Cucurbita pepo ) to odmiana dyni zwyczajnej należąca do rodziny dyniowatych. Jest rośliną jednoroczną. Pochodzi z Ameryki Północnej. Już Indianie z Jukatanu i Aztekowie uprawiali patisona jako warzywo. Za sprawą Hiszpanów dotarł do Europy. Traktowany był początkowo wyłącznie jako roślina ozdobna, w końcu jednak na dobre zadomowił się w europejskiej kuchni i na stołach. Jest niestety niezbyt popularny w Polsce za to bardzo wysoko ceniony jest w kuchni śródziemnomorskiej i francuskiej.

Zbiór przeprowadza się od lipca do połowy października, a niektóre odmiany owocują nawet do pierwszych przymrozków.

Patison ceniony jest w kuchni przede wszystkim za swój delikatny smak i aromat. Pod swoją twardą skórką skrywa jasnokremowy miąższ, z którego przygotować można zarówno potrawy proste, jak i wyrafinowane w smaku. Młode owoce patisona można dodawać można do sałatek, starsze natomiast – dusić lub smażyć. Patisony po wydrążeniu gniazd nasiennych można faszerować mięsem, grzybami lub innym warzywnym nadzieniem . Pokrojone w zapałki i usmażone w oleju z powodzeniem zastępują ziemniaka. Patisony można także marynować.

Patison obok fantazyjnego kształtu ma do zaoferowania także wiele cennych składników odżywczych. Zawiera witaminy C, B1, B2, a także wapń, fosfor, żelazo, magnez i karoten. Jest lekkostrawny. Posiada wysoką wartość dietetyczną i idealnie nadaje się do przegryzania na surowo między posiłkami.

Pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum) to gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych. Pochodzi z południowo-wschodnich rejonów Morza Śródziemnego, a dziś uprawia się ją na całym świecie, także w Polsce. Pietruszka dostępna jest przez cały rok z dobrej przechowalni lub chłodni. Sezon na świeżą pietruszkę trwa od września do listopada.

Pietruszka w kuchni ma bardzo szerokie zastosowanie. Jej natkę możemy dodawać do przeróżnych kanapek, zup, mięs (zarówno gotowanych, duszonych, jak i pieczonych), surówek, jaj, kasz i ryżu. Aromat i smak pietruszki jest wyjątkowy więc można ją dodawać praktycznie do każdego dania. Roślina ta wchodzi również w skład włoszczyzny.

Oprócz witamin A, C i E, nać pietruszki bogata jest w żelazo i spore ilości chlorofilu. W jej korzeniach i nasionach znajdziemy również wiele związków mineralnych. Pietruszka jest surowcem zielarskim często stosowanym w leczeniu szerokiej gamy dolegliwości.

Pomidor zwyczajny, pomidor jadalny (Lycopersicon esculentum Mill.) to gatunek rośliny z rodziny psiankowatych. Pochodzi z Ameryki Południowej lub Środkowej. Do Europy dotarł po 1492, po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba .Do Polski trafił dzięki królowej Bonie. Niegasnącą popularność pomidor zawdzięcza przede wszystkim ilości odmian, w których występuje. Do wyboru są :pomidory koktajlowe cherry żółte i czerwone, pomidory śliwkowe, pomidory grono oraz pomidory malinowe. Rośliny te różnią się od siebie m. in.: smakiem, kolorem, kształtem, wielkością, mięsistością czy też twardością.

Sezon na pomidory zaczyna się już w kwietniu, ale najsmaczniejsze dojrzewają latem, w lipcu, sierpniu i na początku września.

Pomidor jest prawdziwym kulinarnym królem. Doskonale sprawdza się w daniach tradycyjnych jak i w kuchni eksperymentalnej. Jest jednym z najchętniej używanych składników podczas przygotowywania rozmaitych kanapek, sałatek, zup, sosów, dań mięsnych i rybnych. Pomidory świetnie też smakują nadziewane, duszone, smażone oraz w postaci przecierów, koncentratów czy pikli.

Owoce pomidora zawierają m. in.: sód, potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź, cynk, fosfor, fluor, jod i karoten. Znajdziemy w nim także witaminy: K, B1, B2, B6, C, PP oraz kwasy: foliowy, szczawiowy, pantotenowy i biotynę oraz błonnik.

Por (Allium porrum )to gatunek rośliny dwuletniej z rodziny czosnkowatych. Pochodzi z Azji Mniejszej, uprawiano ją w celach konsumpcyjnych już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Na tereny Polski trafiła w średniowieczu. Jest także jednym z symboli narodowych Wali. W Polsce uprawia się pory na dużych plantacjach ale również jest często spotykanym warzywem w ogrodach przydomowych i małych działkach ogrodniczych.

Rozróżnia się pory letnie, jesienne i zimowe. Z dobrej przechowalni lub chłodni por jest dostępny przez cały rok. Świeże pory są dostępne w zależności od odmiany od maja do listopada.

Smak surowego pora dobrze komponuje się w różnego typu sałatkach warzywnych i surówkach. Po krótkiej obróbce termicznej jego smak zdecydowanie łagodnieje. W takiej postaci stanowi doskonałą bazę do tart, zapiekanek i sosów. Jednak najczęściej por stanowi jeden ze składników włoszczyzny dodawanej do wielu zup. Por nadaje się także do mrożenia – należy go wówczas wcześniej pokroić w plasterki lub słupki. Przerabiany jest również na susz.

Por ma dużą wartość odżywczą. Jest bogatym źródłem witaminy A, wpływającej na wygląd naszej skóry, witaminy E, a także witaminy C i B6. Zawiera ponadto takie sole mineralne, jak: potas, wapno, magnez, fosfor i kwas foliowy. Dzięki wysokiej zawartości żelaza zaleca się go w leczeniu niedokrwistości. Por ma właściwości obniżające poziom złego cholesterolu, jednocześnie zwiększając poziom tego dobrego. Dobrze wpływa też na układ odpornościowy i oddechowy, ma także właściwości bakteriobójcze.

Rabarbar ogrodowy czyli rabarbar zwyczajny, rzewień ogrodowy, rzewień zwyczajny( Rheum rhaponticum)to gatunek byliny należący do rodziny rdestowatych. Pochodzi z obszarów Azji Środkowej, Bułgarii i prawdopodobnie południowej Syberii. W Polsce jest uprawiany nie tylko na dużych plantacjach lecz także bardzo popularnym warzywem w przydomowych ogrodach i działkach.

W zależności od odmiany dostępny jest od maja do sierpnia.

Użytkową częścią rabarbaru są wybarwione na różowo lub czerwono łodygi z zielonym soczystym miąższem. Służą jako dodatek do soków, deserów i ciast. Popularny jest też kompot z rabarbaru a także konfitura. Może być również wykorzystywany do produkcji wina owocowego, lub spożywany na surowo z cukrem.

Walory smakowe rabarbaru wynikają przede wszystkim z kwaskowatego smaku. Zawiera on m.in. kwasy organiczne ( jabłkowy, szczawiowy, octowy i cytrynowy), witaminę C, witaminy z grupy B, żelazo, magnez, fosfor, wapń.

Rzodkiewka (Raphanus sativus var. sativus) to odmiana rzodkwi zwyczajnej. Rzodkiewka znana była już Egipcjanom przeszło 2 tys. lat temu i stanowiła wielki przysmak faraonów. Do Europy trafiła za sprawą starożytnych Rzymian, skąd w XIII w. wiedza o jej uprawie została rozprzestrzeniona na Niemcy. Obecnie warzywo to uprawiane jest niemal w każdym regionie świata, choć dziko rosnącą rzodkiewkę spotkać można jeszcze jedynie na terenieChin. W Polsce występuje głównie jako roślina uprawna.

Należy do pierwszych wiosennych warzyw. Jest jedną z popularniejszych nowalijek. Pojawia się już marcu.

Najlepiej smakuje na surowo, na kanapkach lub w sałatkach i surówkach. Może być także duszona i marynowana.

Rzodkiewka jest bogatym źródłem potasu, fosforu, wapnia, żelaza i manganu. Obfituje w witaminę C oraz witaminy z grupy B.

Sałata siewna, głąbiki krakowskie (Lactuca sativa L.) to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych. Najprawdopodobniej sałata masłowa wywodzi się z terenów Azji. Znana była już starożytnym Egipcjanom, Rzymianom i Grekom. Szerzej popularna w Europie sałata stała się dopiero w okresie średniowiecza. Do Polski trafiła za panowania Władysława Jagiełły. Dziś sałata masłowa jest jednym z najczęściej i najchętniej uprawianych warzyw w Polsce.

Pierwsze zbiory świeżej sałaty zaczynają się już w marcu i trwają października.

Sałata masłowa w smaku jest delikatna, lecz czasem lekko gorzkawa. Najchętniej zjadana jest na surowo z odrobiną śmietany, naturalnego jogurtu lub z sosem winegret. Doskonale komponuje się w sałatkach z dodatkiem takich warzyw jak: pomidor, ogórek, kukurydza, papryka, rzodkiewka czy szczypiorek. Sałata często wykorzystywana jest także jako element dekoracyjny półmisków z wędlinami, serami i warzywami.

Sałata zawiera witaminy A, C, PP,E, a także potas, wapń, żelazo, magnez i fosfor. Sałata działa odkwaszająco na organizm, ułatwia także procesy trawienia.

Seler zwyczajny, korzeniowy (Apium graveolens var. rapaceum) jest potomkiem roślin z basenu Morza Śródziemnego – dziko rosnących selerów, które już w starożytności stosowano jako środek leczniczy. Jako warzywo uprawne seler zaczął upowszechniać się jednak dopiero w XIII w. Do Polski trafił dzięki ogrodnikom Królowej Bony. Początkowo uprawiano go przede wszystkim przy klasztorach i dworach, przez to zyskał opinię warzywa luksusowego. Występuje naturalnie w południowej Afryce, zachodniej części Azji i Ameryce Południowej. Jest również uprawiany w Europie Środkowej i Zachodniej. Jest także bardzo popularny w Polsce.

Seler z dobrej przechowalni lub chłodni jest dostępny cały rok. Świeży z pola lub ogrodu zbiera się od sierpnia do listopada.

Korzenny aromat selera korzeniowego sprawia, że jest on popularnym składnikiem surówek i sałatek jarzynowych. Jako podstawowy składnik włoszczyzny często pojawia się w różnych wywarach, z których następnie przygotowuje się zupy (poza korzeniem do zup z powodzeniem można dodawać także nać selera). W formie przyprawy jest też częstym składnikiem różnego rodzaju mieszanek podbijających smak dań, a w niektórych zastępuje nawet sól. Oprócz bulwy wykorzystuje się także nać selera jako przyprawę do zup, sosów i wielu innych dań.

Seler zawiera dwukrotnie więcej witaminy C niż owoce cytrusowe. Zawiera również kwas foliowy, witaminę PP i kompleks witamin z grupy B oraz dużo wapnia, potasu, cynku i fosforu.

Seler naciowy (Apium graveolens var. dulce) pochodzi od dziko rosnącego selera na terenach Europy i Azji i uznawany jest za jedno z najstarszych warzyw na świecie. Wzmianki o nim znaleziono m.in. w zapiskach starożytnych Egipcjan i Greków, przez których uznawany był za roślinę magiczną oraz kojącą nerwy. Najbardziej popularny jest w USA. Uprawia się go także w Polsce. Sezon rozpoczyna się w sierpniu i trwa do października.

Najczęściej jada się ją na surowo w sałatkach i surówkach.

Seler zawiera dużo witaminy C, naturalną witaminę B kompleks, łącznie z kwasem foliowym i witaminą PP. Seler ma najwięcej fosforu wśród warzyw korzeniowych, dużo wapnia, potasu i cynku, a także nieco magnezu i żelaza.

Wężymord czarny korzeń, czarne korzonki, skorzonera (Scorzonera hispanica ) to gatunek rośliny warzywnej z rodziny astrowatych. Pochodzi z południowej i środkowej Europy oraz części Azji (Syberia Zachodnia, Kaukaz, Zakaukazie, Dagestan). Jest uprawiany w niektórych krajach świata. Uprawiana jest także w Polsce choć nie na skalę przemysłową.

Korzenie skorzonery zbiera się od sierpnia do listopada.

Jadalną częścią skorzonery jest jej korzeń, którego skóra ma ciemną, niemal że czarną barwę, natomiast miąższ jest czysto biały. Przygotowuje się je podobnie jak szparagi.

Korzeń skorzonery zawiera niezwykle cenne składniki: potas, magnez, sód, fosfor, żelazo, karoten, wapń i witaminy: E, B1, B2 i C, a także fruktozę i inulinę.

Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa ) to gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Występuje w całej Europie i na większości obszaru Azji, w Afryce Północnej (Maroko) i w Australii[2]. Rozprzestrzenił się wraz z europejskim osadnictwem w Ameryce Południowej i Afryce. W Polsce gatunek pospolity na całym obszarze całego kraju. Występuje najczęściej na łąkach, ale także na miedzach, przydrożach, czy wałach ochronnych wzdłuż rzek. Oczywiście jest także popularny w uprawie. Ogrodowy jest delikatniejszy w smaku, a łąkowy bardziej kwaśny.

Z uprawy świeży szczaw można zbierać kilkakrotnie od maja do października.

Do celów kulinarnych wykorzystuje się młode listki szczawiu zwyczajnego lub polnego. Najbardziej popularna potrawa z dodatkiem szczawiu to zupa szczawiowa (na ciepło lub jako chłodnik). Warto do niej dodać śmietanę lub jajko, które zniwelują negatywne działanie kwasu szczawiowego. Ze szczawiu można także przygotować, sałatki, sosy. Szczaw można utrwalić zamrażając go lub przygotowując przetwory.

Liście szczawiu mają dużą wartość odżywczą, ponieważ są zasobne w beta-karoten, witaminę C, składniki mineralne: żelazo i wapń, a także błonnik pokarmowy i rutynę.

Szpinak (Spinacia L.) – rodzaj roślin z rodziny komosowatych obejmujący trzy gatunki, pochodzące ze środkowo-zachodniej Azji.. Spośród nich szeroko znanym, cenionym jako roślina warzywna i uprawianym na całym niemal świecie jest szpinak warzywny (Spinacia oleracea ).W Polsce jest także bardzo popularnym warzywem uprawianym zarówno na skalę przemysłową ale także w przydomowych ogródkach.

Świeży, nieprzetworzony szpinak z uprawy jest dostępny od maja do października.

Liście szpinaku dobrze smakują na surowo i bardzo często stanowią bazę sałatek. Szpinak można także dusić, smażyć i zapiekać. Liście szpinaku można także mrozić.

Szpinak zawiera bardzo duże ilości żelaza, które jest łatwo przyswajalne dla naszego organizmu. Ma do tego w swoim składzie sporo witamin i soli mineralnych, a zwłaszcza chlorofilu. Znajdują się w nim również dwa silnie działające przeciwutleniacze - luteina i beta-karoten. Zawiera również białka węglowodanów, błonnik, wapń, potas, sód, fosfor, magnez i cynk.

Szparagi (Asparagus) - prawdopodobnie pochodzą z Europy Wschodniej oraz Azji Środkowej i Mniejszej. Obecnie jest uprawiane we wszystkich krajach umiarkowanych i ciepłych stref klimatycznych. W Polsce uprawia się je w Wielkopolsce oraz na Ziemi Lubuskiej. Ich kolor zależy od sposobu uprawy. Białe szparagi uprawia się w stopniowo zasypywanych redlinach chroniąc je przed słońcem. Zielone szparagi rosną na płaskich grządkach w pełnym świetle. Sezon na szparagi trwa krótko, zaledwie 2 miesiące (maj i czerwiec).Zielone szparagi można jeszcze kupić w lipcu.

Szparagi sprawdzają się jako oryginalna przystawka, zdrowy obiad lub aromatyczna kolacja. Można je również mrozić i marynować. Szparagi podajemy np. z szynką, grzybami, ciastem francuskim, zapiekane pod beszamelem, jako dodatek do sałatek, ryb i mięs lub po prostu gotowane na parze i podawane z masełkiem i prażoną bułką tartą.

Białe szparagi ze względu na lekkie zdrewnienie skórki należy obrać cienko pomijając główki. Zielone szparagi nie wymagają obierania. Odcina się jedynie nożem łuski na łodygach. Jednak w każdym przypadku należy odciąć zdrewniałe końcówki.

Szparagi to bomba witamin i składników mineralnych. Są bogatym źródłem witaminy K i kwasu foliowego. Zawierają karoten, witaminy B, B2, B6, witaminę C, a także sole potasowe, wapń, sód, magnez, fosfor, fluor i żelazo.

Słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus), zwany bulwą lub topinamburem, pochodzi z Ameryki Północnej. Jest wieloletnią rośliną z rodziny astrowatych, blisko spokrewnioną z doskonale znanym słonecznikiem zwyczajnym (Helianthus annuus). Słonecznik bulwiasty zaczęto uprawiać we Francji i w Anglii z takim powodzeniem, że w bardzo krótkim czasie poznała go cała Europa, także Polska, gdzie trafił jeszcze w XVII stuleciu z Kanady. Do początków XX wieku topinambur jadano chętnie, zwłaszcza we Francji i na zachodzie Europy. Ostatecznie przegrał jednak w starciu z ziemniakiem.

Jedna roślina wytwarza kilkadziesiąt jadalnych bulw, różnej wielkości i kształtu. Z wyglądu mogą przypominać kłącze imbiru. Bywają jajowate, walcowate, wydłużone lub nieregularne, np. gruszkowate. We Francji topinambur nazywany jest nawet ziemną gruszką, a w Anglii ziemnym jabłkiem. Skórka bulw topinambura bywa biała, żółta, kremowa, różowa, czerwona lub głęboko fioletowa. Miąższ jest najczęściej biały lub kremowo-żółty.

Topinambur w Polsce zbiera się najczęściej ze stanowisk naturalnych, rzadziej z uprawy od października do maja.

Bulwy topinambura przyrządza się podobnie jak ziemniaki. Są jednak bardziej chrupiące, słodsze i lekko orzechowe w smaku. Można przygotować z nich zupę jarzynową, gotować je, dusić, zapiekać, piec i smażyć. Dobrze smakują w sałatkach. Nadają się również na frytki i chipsy.

Bulwy topinambura są bogatym źródłem inuliny, potasu, żelaza oraz tiaminy. Nie zawierają tłuszczu ani cholesterolu.

Ziemniak, kartofel, psianka ziemniak (Solanum tuberosum) to gatunek byliny należący do rodziny psiankowatych. Nazwa ”ziemniak” odnosi się zarówno do całej rośliny, jak i do jej jadalnych, bogatych w skrobię bulw pędowych z powodu których gatunek jest uprawiany na masową skalę. Roślina wywodzi się z Andów, gdzie udomowiono ją ok. 8 tysięcy lat temu. Ziemniak został przywieziony do Europy w końcu XVI wieku, w ciągu następnych stuleci stał się integralną częścią wielu kuchni z całego świata. Obecnie jest czwartą pod względem produkcji rośliną uprawną (po pszenicy, ryżu i kukurydzy).

W Polsce zarejestrowanych jest przeszło 100 odmian uprawnych ziemniaków. Do najbardziej znanych i lubianych należą: Gala, Lord, Irga, Irys. W klasyfikacji odmian pomaga segregacja na typy kulinarne A, B, C. Odmiany typu A lub AB to odmiany sałatkowe, które nie rozpadają się po ugotowaniu. Bulwy odmian ogólnoużytkowych, z niewielką skłonnością do rozgotowywania się, mających najszersze zastosowanie, oznaczone są symbolem B. Odmiany mączyste(np. na puree i kluski) zawierające dużo skrobi to ziemniaki typu BC lub C.

Ziemniak to niekwestionowany król polskich stołów. Nie jada się ich na surowo. Ziemniaki stanowią nadzienie zapiekanek, pierogów ruskich, kopytek, kartaczy, klusek śląskich i knedli. Są dodatkiem uzupełniającym danie główne jako ugotowane i posypane koperkiem lub pod postacią puree. Jako uzupełnienie ziemniaki używane są również w różnego rodzajach zupach. Najchętniej jadane jako grillowane lub smażone. Najbardziej popularna potrawa z ziemniaków to-frytki.

Ziemniaki zawierają duże ilości witaminy. C, a także z grupy B, PP, K i a także potas, fosfor, magnez, sód, żelazo i wapń. Poza tym ziemniaki zawierają dużo błonnika, ułatwiającego pracę układu pokarmowego oraz białka.

Borowik szlachetny (Boletus edulis) - to gatunek grzyba jadalnego z rodziny borowikowatych. Występuje w Europie i Ameryce Północnej (głównie na zachód od Gór Skalistych, rzadziej w części centralnej i wschodniej kontynentu). Poza tym został zawleczony do Nowej Zelandii i południowej Afryki. W Polsce często spotykany w lasach na terenie całego kraju.

Borowik szlachetny znany jest pod wieloma nazwami polskimi (zwyczajowymi), głównie o charakterze potocznym i ludowym. Współcześnie poza najczęściej stosowaną nazwą zwyczajową, do popularnych określeń gatunku należą: prawdziwek i borowik jadalny. Dawniej w języku polskim używano wielu określeń: borowik, grabak, grzyb borowik (też: borownik, borowy), grzyb jadalny, grzyb majowy, grzyb prawdziwy, grzyb sprawiedliwy, grzyb właściwy, Prawdzik oraz grzyb prawy, prawak, prawik, przawdziwik, prawdziwiec, grzyb dębowy. Poza tym ze względu na to, że młode osobniki borowika szlachetnego rozwijające się pod igliwiem są barwy białej, bywa on nazywany też grzybem białym.

Jest jednym z najbardziej poszukiwanych grzybów jadalnych, wysoko ceniony ze względu na walory smakowe. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, marynowania, suszenia i do wszelkich innych rodzajów przerobu. Jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym.

Pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius ) to gatunek grzybów z rodziny pieprznikowatych. Nazwy regionalne: kurka, kurek, kurza nóżka, kurza stopka, kurzajka, lisica, liszka, pieprzyk.

W Polsce jest pospolity i należy do najczęściej występujących grzybów leśnych. Rośnie w lasach liściastych i iglastych, często na piaszczystych, kwaśnych glebach. Często pod świerkami pośród mchów.

Kurki są bardzo popularnymi i cenionymi grzybami w kuchni. Przygotowuje się z nich m.in. sosy i zupy. Nie nadają się dosuszenia ale za to chętnie są marynowane w zalewie octowej.

Podgrzybek (Xerocomus Quél.) - to rodzaj grzybów z rodziny borowikowatych.

Występują w lasach iglastych i liściastych prawie całej kuli ziemskiej. Wszystkie gatunki są jadalne. W Polsce dość licznie spotykane podgrzybki to: złotawy, brunatny i zajączek. W sumie w naszym kraju występuje 6 do 7 gatunków. W Europie około 10.

Podgrzybki świetnie nadają się do suszenia. Dość często także marynuje się je w zalewie octowej. Świeże grzyby dodaje się do zup, sosów i wielu innych potraw.

Mleczaj rydz, rydz (Lactarius deliciosus to gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych.

Jest bardzo wysoko cenionym grzybem jadalnym.

Najczęściej używa się ich do marynowania w occie. Nadają się również do panierowania i smażenia, nie nadają się natomiast do suszenia.

Smardze grzyby z rodzaju Morchella to saprotrofy rozwijające się w glebie. Wytwarzają owocniki z kulistymi, jajowatymi lub stożkowatymi kapeluszami w formie główek o warstwie hymenialnej wewnąrz wnęk (alweoli) rozmieszczonych na całej ich powierzchni, Kapelusze umieszczone są na pustych w środku trzonach. Zarodniki smardzów są eliptyczne, gładkie, a ich wysyp jest kremowy.

Orzech włoski (Juglans regia ) to gatunek drzewa liściastego z rodziny orzechowatych. W stanie dzikim występuje na Bałkanach, w południowo-wschodniej Europie, południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Azji, w Himalajach i południowo-zachodnich Chinach[2]. W Polsce jest pospolicie uprawiany.

Orzechy dostępne są przez cały rok. Świeże zbiera się we wrześniu i październiku.

Orzechy, po usunięciu łupiny najczęściej jada się na surowo jako zdrową przekąskę. Orzechy są także doskonałym dodatkiem do ciast, deserów i pieczywa. Z zielonych, jeszcze niedojrzałych orzechów przygotowuje się nalewki.

Owoce zawierają znaczne ilości witamin, w tym szczególnie dużo witaminy E i z grupy B: B3, B5 i B6. W orzechach tych występują znaczne ilości soli mineralnych - potasu, fosforu i magnezu.

Leszczyna pospolita (Corylus avellana L.) – gatunek krzewu należącego do rodziny brzozowatych. Występuje w stanie dzikim w całej Europie i Azji Mniejszej po Kaukaz. W Polsce rośnie dziko na terenie całego kraju. Kilka odmian leszczyny jest także uprawianych.

Orzechy laskowe są dostępne cały rok. Świeże prosto z leszczyny można zbierać we wrześniu i październiku.

Orzechy najczęściej jada się na surowo( po usunięciu łupiny), są bardzo zdrowa przekąską. Są częstym dodatkiem do wyrobów czekoladowych, pieczywa, lodów, jogurtów, deserów i ciast.

Orzechy laskowe zawierają witaminy: B1, B2, PP i C a także bardzo dużo witaminy E. Bogate są również w minerały takie jak żelazo, cynk, potas, miedź i fosfor jak również w błonnik i kwas foliowy.

Cukinia (Cucurbita pepo var. giromontina) - odmiana botaniczna dyni zwyczajnej. Pochodzi z południowo-wschodniej części Ameryki Północnej. Obecnie szeroko rozpowszechniona w krajach zachodniej Europy. Cukinia jest cennym warzywem bogatym w potas, wapń oraz witaminy B1, B2, PP i C i karoten. Istotne jest to, że nie kumuluje metali ciężkich. Zawarte w niej związki zasadowe działają odkwaszająco i wpływają korzystnie na proces trawienia. Cukinia jest niskokaloryczna, idealnie nadaje się do pogryzania między posiłkami na surowo. Krótko mówiąc: cukinia to samo zdrowie. Warzywo stanowi świetny dodatek do placków, które są o wiele delikatniejsze i smaczniejsze od ziemniaczanych. Młode warzywa można dodawać do surówek, dusić, nadają się na konfitury i marynaty. Cukinia jest też dobra do zagęszczania potraw typu strogonow czy leczo.

Pieczarki występują w środowisku naturalnym, lecz są bardzo popularnym i powszechnymi grzybami hodowlanymi. Najczęściej są hodowane trzy rodzaje pieczarek: pieczarka biała, pieczarka brązowa i pieczarka portobello. Pieczarki w odmianie białej oraz w odmianie brązowej można uprawiać przez cały rok w klimatyzowanych pomieszczeniach. W zależności od sposobu uprawy, pieczarki pojawiają się po 4-5 tygodniach od wsiania grzybni do selektywnego podłoża, sporządzonego z naturalnych surowców.
Pieczarka biała jest najpopularniejsza wśród grzybów uprawnych, jest niezwykle urodziwa. Jej biała i gładka powierzchnia wpływa pozytywnie nie tylko na doznania kulinarne, ale także estetyczne. Pieczarka jest bardzo urodzajna, a właściwie przechowywana długo cieszy świeżością.
Pieczarka brązowa uprawiana jest w niższej temperaturze niż pieczarka biała, ale dzięki temu dłużej zachowuje świeżość i przydatność do spożycia. Wyróżnia się brązowym zabarwieniem, jest bardziej aromatyczna i twardsza, a jej smak jest bardziej intensywny niż u odmiany białej.
Pieczarka portobello pochodzi z Ameryki i jest największą z pieczarek; może osiągnąć wysokość nawet 120 mm. Jest wyrośniętą siostrą pieczarki brązowej. Kapelusz portobello jest otwarty, a spod niego widoczne są blaszki. Rozmiar kapelusza oraz specyficzny smak tej odmiany pieczarki czyniąją idealną do nadziewania oraz grillowania.